7 красавіка ў катэдральным касцёле св. Францішка Ксаверыя ў Гродне адбылася літургія Мукі Пана – набажэнства Вялікай пятніцы, у якім асабліва ўшаноўваецца дрэва Крыжа.

Вялікая пятніца – адзіны дзень у літургічным годзе, калі ў святынях не цэлебруецца святая Імша.

Набажэнства, якое ўзначаліў біскуп Гродзенскі Аляксандр Кашкевіч, складалася з літургіі слова, адарацыі Крыжа і святой Камуніі.

На літургіі слова да прысутных звярнуўся кс. Віталій Дабраловіч. Святар засяродзіў увагу на тэме цярпенняў і таго, як іх прымаць, і адзначыў, што прыклад гэтага даў Езус: “Ён прымае цярпенні, таму што любіць чалавека. Ён церпіць дзеля кожнага з нас”. Святар дадаў, што Хрыстус “не шукае вінаватых, наадварот, запрашае да вялікай ласкі сваёй любові і прабачэння, запрашае, каб і мы шукалі сэнс нашых цярпенняў, каб перажывалі іх у любові і ахвярнасці”.

Цэнтральнай падзеяй набажэнства была адарацыя Крыжа. Крыж, заслонены фіялетавай тканінай, быў усталяваны перад алтаром. Біскуп, паступова адсланяючы яго, тройчы спяваў: “Вось дрэва Крыжа, на якім здзейснілася збаўленне свету”, на што вернікі адказвалі: “Пойдзем з паклонам”.

Усе прысутныя, стаўшы на калені, ушанавалі Крыж, а затым прынялі Камунію.

Найсвяцейшы Сакрамэнт быў перанесены ў прыгожа аздобленую сімвалічную грабніцу, у якой будзе адароўвацца да пачатку Пасхальнай вігіліі. Потым каля грабніцы Пана пачалася навэнна да Божай Міласэрнасці.

Прэс-служба Гродзенскай дыяцэзіі

З 29 па 31 сакавіка ў парафіі св. Тэрэзы Авільскай у Шчучыне адбыліся велікапосныя рэкалекцыі. Іх правёў ксёндз Уладзімір Аксенцьеў – пробашч парафіі св. Станіслава, біскупа, у Лядску (Шчучынскі дэканат).

Рэкалекцыйныя разважанні галоўным чынам прысвячаліся тром асноўным стаўпам каталіцкай веры: малітве, посту і міласціне.

Пачаліся рэкалекцыі днём споведзі. У гэты дзень на Імшы святар разважаў пра веру і вернасць Пану, а таксама пра малітву. Ён звярнуў увагу на тое, што вельмі часта людзі ў малітвах толькі просяць Бога аб чымсьці, забываючы пры гэтым падзякаваць Яму за дадзеныя ім ласкі. Таксама святар падзяліўся думкаю, што, каб быць больш эфектыўнай, малітва павінна быць сумеснай.

У другі дзень рэкалекцый ксёндз Уладзімір распавядаў на тэму посту. Ён патлумачыў, што пост – не толькі фізічная, але і духоўная дыета і што важна, каб чалавек, які посціцца, усведамляў, для чаго гэта робіць. Святар прывёў прыклад, як адна жанчына, якая прытрымлівалася посту і выконвала многія духоўныя практыкі, у адносінах да сваіх падначаленых была жорсткай і злой, усяго толькі таму, што была галоднай. “Наўрад ці яе пост быў шчыры”, – рэзюмаваў кс. Уладзімір.

У апошні дзень рэкалекцый разважанні былі засяроджаны на тэме міласціны. Як адзначыў святар, гэта самая складаная ўмова каталіцкай веры, таму што простаму чалавеку, якому па сваёй прыродзе ўласціва быць эгаістам, заўсёды шкада ахвяраваць сваім дабром.

Пасля святой Імшы вернікі прайшлі Крыжовым шляхам вуліцамі горада. Падчас працэсіі ксёндз Уладзімір разважаў пра мукі Пана Езуса, правёўшы паралелі паміж падзеямі таго і цяперашняга часоў.

Алег Мяткоўскi

Фота: Кацярына Кулiк

22 лютага, у Папяльцовую сераду, якая пачынае час Вялікага посту ў Каталіцкім Касцёле, святую Імшу апоўдні ў катэдры св. Францішка Ксаверыя ў Гродне ўзначаліў біскуп Гродзенскі Аляксандр Кашкевіч.

Іерарх маліўся за ўсіх вернікаў Гродзенскай дыяцэзіі, каб святы час посту прынёс ім духоўныя плёны і ўзбагаціў у веры і любові.

На літургіі сабраліся шматлікія вернікі. Падчас спецыяльнага абраду іх галовы былі пасыпаны попелам, які нагадвае, што ўсё матэрыяльнае прамінае, а вечны толькі Бог.

Біскуп Кашкевіч адзначыў у гаміліі, што кожны чалавек без выключэння – шэдэўр Божай любові, найцудоўнейшае з усіх стварэнняў, бо носіць у сабе вобраз і падабенства Бога.

Таму іерарх прапанаваў задаць сабе на парозе Вялікага посту пытанне: што я раблю з гэтай Божай любоўю і з дарамі, якія атрымаў?

Пастыр Касцёла на Гродзеншчыне заахвоціў усіх прысутных да навяртання, якое бярэ пачатак ад прызнання сваёй мізэрнасці і залежнасці ад Бога.

“Трэба прызнаць, што не можа быць жыцця без Бога, што мы не можам нічога зрабіць без Яго, бо тады жыццё губляе сэнс”, – сказаў іерарх.

Біскуп заклікаў вернікаў уважліва ўслухацца ва ўказанні, якія мы чуем у гэты дзень у Евангеллі: гэта міласціна, малітва і пост. Як падкрэсліў ён, гэтыя ўказанні павінны праводзіць людзей праз сорак дзён стараннай духоўнай працы.

На заканчэнне гаміліі біскуп заахвоціў не ўпадаць у роспач, абыякавасць, апатыю. “Мы ведаем, дзе трэба шукаць дапамогі і сілы. Той, хто ўтварыў нас з праху, чакае нас заўсёды з раскрытымі абдымкамі”, – дадаў ён.

Абраду пасыпання галоваў вернікаў попелам традыцыйна спадарожнічалі словы: “Памятай, што ты прах і ў прах вернешся” або “Навяртайцеся і верце ў Евангелле”. Гэты красамоўны абрад у чарговы раз нагадаў аб неабходнасці пакаяння і навяртання ў хрысціянскім жыцці.

Попел сімвалізуе нетрываласць, прамінальнасць, смяротнасць, жалобу, боль і крохкасць чалавечага жыцця. З іншага боку, у сувязі з Хрыстом ён з’яўляецца таксама знакам ачышчэння, адраджэння і ўваскрасення, паколькі Бог стварыў чалавека з праху зямлі і адрадзіў яго ў Хрысце да новага жыцця.

Попел для пасыпання галоваў паходзіць з пальмаў, благаслаўлёных у Пальмовую нядзелю ў мінулым годзе.

Сёлетні Вялікі пост скончыцца ў Вялікі чацвер 6 красавіка, калі католікі распачнуць Пасхальны Трыдуум Мукі, Смерці і Уваскрасення Хрыста.

Прэс-служба Гродзенскай дыяцэзіі

Фота: Вольга Сяліцкая

Мы перажываем тыдзень, сапраўды выключны ва ўсім каляндарным годзе. На гэтым тыдні асаблівая серада падзяляе яго напалову так рэзка, як ніякая іншая. Да яе – карнавал, забавы, нават свавольствы, а пасля яе – пакаянне, адмаўленне ад алкагольных напояў, цыгарэт, слодычаў: з’яўляюцца пастановы, адрачэнні і абяцанні.

У гэтым годзе Папяльцовая серада, якая распачынае час Вялікага посту, прыпадае 22 лютага. Гэты пост Вялікі не таму, што трывае доўга – ажно 40 дзён, – а таму, што рыхтуе нас да нечага вялікага: да ўрачыстасці Уваскрасення Пана. Вялікі пост варта перажываць менавіта ў духу ўваскрасення.

У Папяльцовую сераду – першы дзень Вялікага посту – вернікі, якія наведваюць святыню, прымаюць на свае галовы попел. Попел з’яўляецца сімвалам змярцвення і навяртання да Бога. Ён нагадвае нам крохкасць нашай чалавечай прыроды, асабліва калі мы не хочам навяртання, калі не чынім пакаяння, якое нам набліжае навяртанне.

Таксама Папяльцовая серада, разам з абрадам пасыпання попелам, – гэта час нагадвання аб вялікай моцы чалавека навернутага; чалавека, які жыве адкупленнем, які ідзе сцежкай збаўлення; чалавека, з’яднанага нейкім чынам з Езусам Хрыстом.

У гэты час Вялікага посту мы хочам быць добрымі. Езус Хрыстус заахвочвае нас, каб усё, што мы робім, было добрым, бо Айцец, “які ўсё бачыць”, таксама бачыць і судзіць нашы ўчынкі. Акрамя таго, мы хочам на пачатку гэтага Вялікага посту скіраваць сваю думку найперш да Бога і лічыцца з Богам, які любіць нас і кожнага чалавека і вельмі заклікае нас, каб мы ў гэты святы пост актыўна ўключыліся ў Яго любоў да ўсіх, значыць да кожнага.

Мы павінны шукаць у гэты Вялікі пост нагоды дапамагчы патрабуючаму, бяднейшаму за нас, бедным таксама і матэрыяльна, але і – а можа, і найперш, – бедным духоўна, каб іх прывесці да вяршыні навяртання.

Пажадаем жа глядзець на Таго, чыё сэрца было прабіта на крыжы за нашы грахі, пажадаем у Яго абліччы ўбачыць аблічча любячага Айца. І пажадаем у абліччы ўкрыжаванага Езуса ўбачыць сябе, а таксама кожнага чалавека, які з’яўляецца на сцежках нашага жыцця.

Будзем прасіць Пана, каб для кожнага з нас сёлетні Вялікі пост прынёс як мага больш багатыя плёны ласкі. Няхай ён будзе нашай асабістай сустрэчай з церпячым Збаўцам, няхай нам дапаможа нанова адкрыць Яго любоў і ёй паверыць.

Кс. Юрый Марціновіч

Заканчваецца чарговы Вялікі пост, які даў нам Пан. Магчыма, варта зрабіць пэўнае падсумаванне гэтага часу “ласкі і збаўлення”.

Здзяйсняючы падсумаванне нашай трываласці ў велікапосных пастановах, карысным будзе задаць сабе пытанне, ці не спрабавалі мы, імкнучыся да рэалізацыі гэтых пастаноў, абапірацца толькі на ўласныя сілы. Або, можа, для нас больш важным быў поспех – у рэшце рэшт, мы жывем у часы, калі ўлічваецца толькі ён, – чым фактычнае і шчырае набліжэнне да Бога?

Калі сёння ў гэтым балансе нашых велікапосных поспехаў і паражэнняў пераважае другое, то, магчыма, менавіта таму, што мы занадта спадзяемся на саміх сябе, будучы перакананыя, што выкананне велікапоснай пастановы павінна быць толькі маёй справай, маім поспехам, якім я змагу пахваліцца перад Панам Богам.

Якім бы ні выйшаў гэты баланс, варта заўважыць нават маленькія поспехі і парадавацца ім. Бо Вялікі пост – гэта не алімпійскія гульні, падчас якіх медалі вешаюць на шыі толькі найлепшых гульцоў. Тут кожны дробны поспех мае значэнне.

Таму варта парадавацца нават аднаму дню, калі мы вытрывалі ў якойсьці пастанове. Варта парадавацца нават адной дробнай прыемнасці, у якой – нягледзячы на вялікую спакусу – мы здолелі сабе адмовіць.

Варта парадавацца нават некалькім хвілінам, вырваным са штодзённай мітусні і аддадзеным, як міласціна, нашым найбліжэйшым ці сябрам. І ў канцы варта падзякаваць на малітве Богу за ўсё тое, што атрымалася, даручаючы Яму таксама тое, што нам удалося не да канца.

Вялікі пост, які павінен быў стаць часам, каб шукаць Бога і зноў палюбіць Яго, падыходзіць да завяршэння. Аднак давайце будзем працягваць нашы намаганні, каб не толькі фізічна, але і сэрцам быць побач з Тым, які з любові да нас аддаў сваё жыццё на крыжы.

Кс. Юрый Марціновіч

Будучы недасканалымі людзьмі, мы даволі часта парушаем абяцанні, дадзеныя самім сабе і Богу на пачатку Вялікага посту. Гэта можа здарыцца ў сярэдзіне велікапоснага перыяду, а можа і ў самы першы дзень.

Некаторыя католікі задаюцца пытаннем, ці не грашаць яны, парушаючы прынятую пастанову. На жаль, на гэтае пытанне няма адназначнага адказу. Усё залежыць ад таго, што гэта была за пастанова.

Калі вы адмовіліся ад чагосьці “добрага”, напрыклад, ад шакаладу ці дэсертаў, перарыванне посту па сваёй сутнасці не з’яўляецца грахом. Большую частку часу вы не можаце зграшыць, з’еўшы плітку шакаладу, калі толькі вы не аддаецеся гэтаму ў празмернай ступені, якая даходзіць да абжорства.

З іншага боку, калі вы вырашылі адмовіцца ад чагосьці “дрэннага”, напрыклад, ад плётак, то вы можаце зграшыць, парушыўшы сваё велікапоснае абяцанне.

Ключом да распазнання з’яўляецца наша сумленне, якое, калі яно правільна выхавана, папярэдзіць нас, калі мы зграшым супраць Бога.

Калі ж адказ не відавочны, карысна пракансультавацца са сваім духоўным настаўнікам ці спытаць святара падчас споведзі. Ён зможа накіраваць вас і задасць вам правільныя пытанні, каб выявіць, з’яўляецца парушэнне вашага поснага абяцання грахом ці гэта проста чалавечая слабасць.

Вялікі пост – цудоўны перыяд для працы над духоўнай дысцыплінай у імкненні да хрысціянскай святасці. Тым не менш мы людзі, і дасканаласць не даецца лёгка.

Добрая навіна заключаецца ў тым, што, калі мы падаем, усё, што нам трэба зрабіць – гэта дазволіць Богу зноў падняць нас і прызнаць Яго айцоўскую любоў да нас.

Паводле Рускатолік.рф

Час Вялікага посту для кожнага хрысціяніна з’яўляецца асаблівым і выключным. Па-першае, ён павінен дапамагчы нам падрыхтаваць свае сэрцы і душы да перажывання одной з найважнейшых праўд веры аб Уваскрасенні нашага Збаўцы Езуса Хрыста. Па-другое, гэта час, калі трэба яшчэ больш скіраваць увагу на свае адносіны з Богам і з бліжнім.

Адно з галоўных пасланняў Вялікага посту – напамін аб тым, што гэта выключны час для практыкавання малітвы, посту і міласціны. Падчас гэтага разважання хацелася б большую ўвагу скіраваць на міласціну і разглядзець яе ў кантэксце канкрэтных учынкаў міласэрнасці ў адносінах да нашага бліжняга.Аб міласціне на карысць патрабуючых вельмі многа сказана на старонках Святога Пісання.

У Старым Запавеце Бог заклікае да асаблівага клопату аб убогіх, патрабуючых, абяздоленых, аб сіротах і ўдовах, аб тых, хто нічога не мае. Важным момантам з’яўляецца таксама жаданне дапамагчы і быць адкрытым на патрэбы іншага, каб такім чынам адчуць сапраўдную радасць (параўн. Дрг 15, 10). У Кнізе Тобія можам прачытаць прызыў даваць міласціну ўсім, хто паступае справядліва, і не адварочваць свой твар ад беднага, каб так жа і Бог не адвярнуў свой твар ад нас (параўн. Тоб 4,7). Гэтыя словы вельмі добра дапамагаюць зразумець сэнс і значэнне міласціны і ўвогуле міласэрнасці адносна бліжняга.

У Новым Запавецце Езус Хрыстус таксама заахвочвае нас не забываць пра тых, хто знаходзіцца ў патрэбе. Аднак прыпамінае, што не павінны гэтага рабіць для сваёй славы ці напаказ: “Калі даеш міласціну, не трубі перад сабою, як робяць крывадушнікі ў сінагогах і на вуліцах, каб людзі хвалілі іх. Сапраўды кажу вам: яны атрымліваюць сваю ўзнагароду. Калі даеш міласціну, няхай не ведае твая левая рука, што робіць правіца твая, каб міласціна твая была патаемнай. А твой Айцец, які бачыць патаемнае, аддасць табе” (Мц 6, 2–4). Такім чынам, кожны, хто дае міласціну, адкрывае перад патрабуючым не толькі свае запасы і зберажэнні, але і сваё сэрца, якое напаўняецца радасцю ад таго, што можаш дапамагчы іншаму і атрымаць узнагароду Нябеснага Айца.

Час Вялікага посту – гэта добрая нагода, каб практыкаваць дабрачынныя дзеянні. Міласціна і адкрытасць на бліжняга, які знаходзіцца ў патрэбе, заўсёды будуць актуальныя, таму што сярод нас пастаянна ёсць тыя, каму неабходна дапамога. Аднак міласціна як аказанне міласэрнасці іншай асобе праяўляецца не толькі ў фінансавай дапамозе, але і ў канкрэтных учынках. Тут варта ўзгадаць пералічаныя ў Катэхізісе Каталіцкага Касцёла ўчынкі міласэрнасці для душы і цела, аб якіх таксама нельга забываць (параўн. ККК 2447).

Бясспрэчна, матэрыяльная падтрымка вельмі важная, таму што навокал мноства людзей, што маюць праблемы з тым, каб забяспечыць сябе нават у мінімальных штодзёных патрэбах. На гэта могуць уплываць розныя фактары, пэўныя жыццёвыя абставіны, і часам здараецца, што яны не залежаць ад самога чалавека. У такой сітуацыі паўстае пытанне: як сябе паводзіць у адносінах да бліжняга, які знаходзіцца ў патрэбе? Можна сказаць, што гэта не мая справа і я не павінен дапамагаць патрабуючым, бо не я з’яўляюся прычынай іх праблем і цяжкасцей, у якіх апынуліся. Аднак ці такой павінна быць пазіцыя хрысціяніна адносна свайго бліжняга?

Адным з самых галоўных матываў, які нас заклікае да таго, каб быць адкрытым на патрэбы людзей, з’яўляецца запаведзь любові, а менавіта яе другая частка, якая наказвае “любіць бліжняга свайго, як самога сябе” (параўн. Лк 10, 27). Мне вельмі падабаюцца словы св. Яна ад Крыжа аб тым, што “напрыканцы жыцця судзіць нас будуць з любові”. Нашы канкрэтныя ўчынкі і справы будуць у гэты момант мець самую вялікую каштоўнасць і важнасць. Таму заўсёды пытаю самога сябе: “што я зрабіў для іншых?”, “ці заўсёды адкрыты на рэальныя патрэбы свайго бліжняга?”, “ці гатовы нешта адарваць ад сябе, калі бачу свайго брата ў патрэбе?”. Для хрысціяніна гэта вельмі важныя пытанні, на якія нельга проста не звяртаць увагі.

З упэўненасцю можна сцвердзіць, што міласэрнасць, якая праяўляецца ў канкрэтных сітуацыях і справах, з’яўляецца сэрцам хрысціянскага жыцця, яна прызывае ўважліва азірацца навокал, таму што побач знаходзіцца наш бліжні. Мы не можам быць чужымі адзін аднаму і абыякавымі да лёсу іншых. Часта апраўдваем сябе крытычнай фразай, што “гэта іх жыццё”, што гэта прыватная сфера кожнага чалавека, і яе трэба паважаць. Так мы хочам апраўдаць сябе і сваю эгаістычную незацікаўленасць іншым чалавекам і яго патрэбамі. Аднак запаведзь любові да бліжняга патрабуе ўсведамлення таго, што мы нясём адказнасць за тых, хто знаходзіцца побач.

Адказнасць за бліжняга з’яўляецца праяўленнем жадання служыць яму дабром і любоўю. Цікавіцца іншым чалавекам, яго жыццём – значыць адкрыць вочы на яго патрэбы: не толькі матэрыяльныя, але і духоўныя. Любоў да бліжняга – гэта таксама клопат пра яго духоўнае дабро, а перш за ўсё, пра вечнае збаўленне. І ў такіх пытаннях мы як хрысціяне не маем права быць абыякавымі.

Сёння існуе вельмі шмат магчымасцей, каб практыкаваць міласціну і міласэрнасць у адносінах да свайго бліжняга. Гэта і ініцыятывы дабрачынных арганізацый, і шматлікія акцыі, якія адбываюцца ў парафіяльных супольнасцях, і зборы неабходных рэчаў для дзіцячых дамоў і хоспісаў у гандлёвых цэнтрах, і сталоўка для бедных, і розныя фонды дапамогі патрабуючым, і многія іншыя ініцыятывы.

Аднак у чарговы раз трэба прыгадаць, што нельга абмяжоўваць час міласэрнасці і аказання міласціны толькі перыядам Вялікага посту. Запаведзь любові да бліжняга павінна мабілізаваць нас кожны дзень, незалежна ад перыяду і сітуацый, таму што, як сказаў ужо вышэй цытаваны св. Ян ад Крыжа, “напрыканцы жыцця судзіць нас будуць з любові”. З любові, якая праяўляецца ў канкрэтных учынках і справах. Таму няхай гэты час будзе для кожнага з нас чарговай нагодай, каб зрабіць рахунак сумлення з рэалізацыі запаведзі любові ў нашым хрысціянскім жыцці, таму што менавіта праз любоў да бліжняга мы набліжаемся да Бога.

Паводле "Слова Жыцця", кс. Ян Раманоўскі

З 19 па 21 сакавіка ў лідскай парафіі Узвышэння Святога Крыжа (Фара) прайшлі велікапосныя рэкалекцыі. Праводзіў іх кс. Яўгеній Учкуроніс, пробашч парафіі Святога Яна Паўла ІІ у Смaргоні.

На працягу трох дзён святар разважаў пра неабходнасць сустрэчы з жывым Хрыстом і важнасць таго, каб быць сапраўдным сведкам Хрыста.

У межах рэкалекцый былі асобныя сустрэчы для мужчын, жанчын і маладых людзей. На сустрэчы з моладдзю святар звярнуў увагу на тое, што трэба быць якасным арыгіналам хрысціяніна, а не яго падробкам.

Падчас духоўных практыкаванняў парафіяне маглі прыступіць да споведзі, а таксама ўзяць удзел у набажэнствах Крыжовага шляху, падрыхтаваных сем’ямі парафіі і моладдзю.

Дзіяна Бранчэль

IV нядзеля Вялікага посту называецца Нядзеляй радасці – Laetare.

Велікапосныя рэкалекцыі дазваляюць лепш і глыбей падрыхтавацца да святаў Уваскрасення Пана, лепш увайсці ў іх сутнасць, паглыбіцца ў Муку Хрыста і зразумець праўды, пра якія часта забываемся ў штодзённасці. 11 сакавіка велікапосныя духоўныя практыкаванні пачаліся ў касцёле Звеставання Найсвяцейшай Панне Марыі ў Гродне.

Рэкалекцыі на працягу трох дзён будзе праводзіць пробашч парафіі Маці Божай Нястомнай Дапамогі ў Ізабэліне кс. Генадзь Кухарэвіч CSMA.

У першы дзень адбылася святая Імша, якую ўзначаліў кс. канонік Антоні Грэмза і на якой сабраліся моладзь душпастырства “ОPEN” і вернікі горада.

У гаміліі рэкалекцыяніст разважаў над тым, як змагацца са злом, раіў рабіць дабро: “Рабіце дабро там, дзе вы ёсць. Робячы дабро, трэба быць трывалым, але не варта чакаць падтрымкі, могуць быць абгаворы ці здекі – гэта ўсё ад злога духа, які хоча перемагчы тое дабро, якое мы робім”.

Ксёндз Кухарэвіч перасцярог, што злы дух мае зброю і атакуе чалавека. “Д'ябал хоча вырваць нас з супольнасці Касцёла і загнаць у зло, але Езус і Касцёл могуць нас абараніць”, – адзначыў святар.

Таксама ён акцэнтаваў увагу на тым, што мусіць быць штодзённая малітва – гэта выратоўвае ад спакусы. “Давер Богу – найбольш паспяховая зброя”, – дадаў рэкалекцыяніст.

“Хто не са Мной, той супраць Мяне, і хто не збірае са Мной, той раскідае” (Мц 12, 30), – падсумаваў святар словамі з Евангелля.

Пасля завяршэння Эўхарыстыі ўдзельнікі рэкалекцый атрымалі благаслаўленне, а потым мелі магчымасць пагутарыць з кс. Генадзем, задаючы пытанні і дзелячыся сведчаннямі.

Вольга Сяліцкая

Крыжовы шлях — гэта напамін пра шакуючы сваім жорсткім рэалізмам найважнейшы ў гісторыі збаўлення ахвярны чын Божага Сына: Яго дарогу пакутаў ад месца смяротнага прысуду з вуснаў Пілата (у т. зв. крэпасці Антонія) праз вуліцы Ерузалема да ўрочышча за сценамі горада пад назвай Галгота (лац. Кальварыя). Там Хрыстус быў укрыжаваны і памёр за збаўленне чалавецтва. Захаваліся дакладныя гістарычныя крыніцы з 380 г., якія апісваюць перадвелікодныя набажэнствы хрысціянаў Ерузалема з нагоды наведвання мясцінаў, звязаных з найважнейшымі пасхальнымі падзеямі: шэсце з малітвамі і спевамі ў Пальмовую нядзелю, наведванне Гетсіманскага саду ў Вялікі чацвер, малітоўная працэсія на Галготу і адарацыя Крыжа ў Вялікую пятніцу.

Развіццё гэтага набажэнства на Святой Зямлі было на некаторы час затрымана з-за набегаў язычніцкіх плямёнаў і мусульманскіх заваяванняў. Калі ў 1099 г. хрысціянскім ваярам-рыцарам удалося вызваліць Ерузалем ад ісламскіх заваёўнікаў, распачаўся новы перыяд у развіцці пілігрымак да святых месцаў, звязаных з жыццём, мукай, смерцю і ўваскрасеннем Хрыста. Былі адро¬джаныя або нанова збудаваныя касцёлы на кожным памятным для хрысціянаў месцы Святой Зямлі. Крыніцы з XI–XIII стагоддзяў апісваюць, як вернікі з пакутнымі малітвамі і спевамі прахо¬дзілі па той самай дарозе, па якой Езус нёс Крыж збаўлення свету. Пісьмовыя крыніцы з 1228 г. упершыню ўжываюць вядомую назву гэтай ерузалемскай дарогі – «Via Dolorosa» (Балесны шлях), а ў 1294 г. упершыню ў пісьмовых крыніцах сустракаецца назва набажэнства: «Kрыжовы шлях» (італ. Ricoldo da Montecroce).

У 1320 г. надзвычай важныя для хрысціянаў і тысяч пілігрымаў месцы на Святой Зямлі Касцёл даверыў апецы францішканаў. Яны ўпарадкавалі спосаб наведвання і парадак малітваў у святых месцах. Лічыцца, што менавіта браты францішкане пачалі ствараць вядомае нам у сучасным выглядзе набажэнства Крыжовага шляху з рознымі варыяцыямі стацый (малітоўных прыпынкаў), праходзячы дарогу мукаў Езуса па вуліцах Ерузалема. Канчаткова набажэнства набыло сучасныя рысы толькі ў канцы XVIII ст., хоць назва «Крыжовы шлях» канчаткова замацавалася за гэтым набажэнствам намнога раней — у 1458 г. (Уільям Уэй).

Даследчыкі лічаць, што на развіццё малітоўнага перажывання Крыжовага шляху ў вялікай ступені паўплывала адраджэнне пілігрымкавага руху да Святой Зямлі пасля яе вызвалення ад мусульманаў у XI ст. Вернікі маглі фізічна дасягнуць месцаў, дзе жыў, хадзіў, быў замучаны і ўваскрос Збавіцель свету (культ Святога Крыжа, Божага Гробу і да т.п.). Менавіта ў гэты перыяд (ХІ–ХІІІ стст.) па ўсёй Еўропе бурна развіваецца набажэнства да Хрыстовай Мукі (св. Бэрнард з Клерво, св. Францішак Асізскі і інш.). Вернікам хацелася суадчуць не толькі духоўна, але і фізічна — праз пачуцці, дотык, сузіранне — усё тое, што перажываў Езус як Сын Божы і як Чалавек падчас Яго асуджэння, бічавання, крыжавання, памірання за людскія грахі.

Далёка не ўсе вернікі мелі магчымасць пабываць на Святой Зямлі, таму спачатку пры касцёлах францішканаў, а пасля і пры кожным касцёле па ўсім свеце, пачалі арганізоўвацца мясціны для духоўных пілігрымак па Святой Зямлі: кальварыі, каплічкі, візуалізаваныя стацыі і набажэнствы Крыжовага шляху на ўзор ерузалемскіх. У XVI ст. гэтае набажэнства пачало набываць рысы, усё больш падобныя да сучасных (Адрыхоміус, 1584 г.). У XVIII ст., у часы барока, гэтае набажэнства набыло надзвычай багатыя формы як у знешнім выглядзе (выявы, каплічкі, стацыі, літургічнае аздабленне і цырымоніі), так і ў форме малітваў, спеваў і духоўных разважанняў.

Шматвяковая папулярнасць набажэнства Крыжовага шляху звязана з тым, што яно дае нам магчымасць сузіраць чалавечае аблічча Бога і заглыбіцца ў Яго перажыванні. У муке Хрыстус явіцца нам перадусім не як Усёмагутны Стварыцель з неба, але як зямны Чалавек з крыві і косці. Ён ходзіць па нашых сцяжынах, есць, спіць, размаўляе, стамляецца, смяецца і плача. Ён такі блізкі, даступны і зразумелы! Чалавечны. Нам, людзям, не трэба шмат тлумачыць, што такое боль несправядлівага асуджэння, збіццё, параненасць, апляванне і няўдзячнасць акружэння. Не трэба быць вучоным, каб зразумець усе гэтыя пачуцці і перажыванні, а праз іх глыбей спасцігнуць боль любячага Бога (гл. Рым 5, 8; Эф 2, 4–7).

Развіццё духоўнасці, звязанай з пабожным суадчуваннем мукі Збавіцеля, заўсёды пабуджала вернікаў да больш глыбокага пакаяння. Чым больш разумееш цану Крыжовых пакутаў, цану Збаўлення, тым больш усведамляеш незаслужанасць дару Хрыстовай Ахвяры і Адкуплення (гл. Ян 10,18). Такі падыход да пакаяння дапамагае чалавеку адарвацца ад духоўна небяспечнай сканцэнтраванасці на ўласнай грэшнасці, каб пачаць разглядаць яе з перспектывы любові Бога. Духоўная (і жыццёвая) пераарыентацыя з грэшнага «я» на любячага Бога, калі не грэх, але дар Хрыстовага Крыжа становіцца цэнтрам аднясення да ўсяго, стварае зусім іншы падыход і да веры, і да сябе, і да ўсяго свету (гл. Гал 3, 13). Малітва становіцца ўсё больш кантэмпляцыяй (малітоўным сузіраннем і захапленнем) сапраўднага Аблічча Бога, бязмежна любячага аж да Ахвяры Крыжа, аж да мукі і смерці. Таму набажэнства Крыжовага шляху дапамагае верніку выправіць жыццёвыя і малітоўныя арыенціры, каб адэкватна і з перспектывы вечнага збаўлення разглядаць сябе і сваё акружэнне.

Усведамленне вялікай праўды пра тое, што грэшнасць чалавека нельга разглядаць толькі з пункту гледжання яго слабасці і нікчэмнасці, але з перспектывы ўкрыжаванай любові Бога, стала імпульсам да паглыблення тэалогіі Крыжа. Ужо з часоў Сярэднявечча гэта спрыяла развіццю малітоўнага культу, медытацыі і кантэмпляцыі Хрыстовых Ранаў, Крыві, Найсвяцейшага Сэрца. Пасійная (лац. «passio» — мука) пабожнасць яшчэ больш паглыблялася праз т.зв. містэрыі: вулічныя інсцэніроўкі Крыжовага шляху, Мукі, пахавання Езуса. Напрыклад, візуалізаваны Крыжовы шлях, падрыхтаваны дамініканцамі ў XVI ст., налічваў ажно 108 стацый і карыстаўся надзвычайнай папулярнасцю ва ўсіх гарадах Еўропы, у тым ліку і ў Беларусі. Гэта была сапраўдная рэлігійная падзея, моцныя рэкалекцыі працягласцю ў чатыры дні. Сумяшчэнне глыбокай тэалагічнай думкі з разважаннем пра боль Бога, фізічна ўвасобленыя ў Муцы і Смерці Хрыста, робіць набажэнства Крыжовага шляху надзвычай важным сродкам духоўнага сталення.

У другой палове XX ст. Касцёл звярнуў увагу на яшчэ адзін важны момант пасійнай пабожнасці — яе пасхальную перспектыву. Канстытуцыя «Sacrosanctum Consilium» ІІ Ватыканскага Сабору (1963 г.) заклікае душпастыраў і вернікаў дапасоўваць усе набажэнствы да пасхальнага духа літургіі Касцёла (SC 13), у сувязі з чым у другой палове ХХ ст. у набажэнствах Крыжовага шляху на заканчэнне або ў выглядзе апошняй стацыі дадаецца малітоўнае разважанне пра Змёртвыхпаўстанне Хрыста. Справа Адкуплення свету скончылася не на Крыжы, не ў смерці, але ў поўнай перамозе ўваскрослага і вечна жывога Езу¬са над грахом, смерцю, д’яблам і над усялякім злом.

Сучасны пасхальны акцэнт у набажэнстве Крыжовага шляху вельмі моцна пераклікаецца з духоўнасцю першых вякоў хрысціянства, калі ўся літургія, малітва, медытацыя і кантэмпляцыя, усё жыццё чалавека разглядалася і перажывалася ў святле Хрыстовай Пасхі — абсалютнай перамогі бязмежнай Любові Бога ў балеснай барацьбе за збаўленне чалавека (гл. Ян 12, 32; Флп 2, 8). Касцёл нагадвае нам вельмі важную праўду Божага Аб’яўлення: неабходна разглядаць грэх у святле збаўлення; пакаянне — у святле прабачэння; нягоднасць — у святле дару; Крыж — у святле ўваскрасення. Няма такога болю, пакутаў ці смерці, якія Божая любоў не магла б перамагчы, аздаравіць і збавіць (гл. Ян 3, 14–15). Крыжовы шлях Хрыста — гэта вечны напамін пра неверагодную і ўсёпераможную любоў Пана, які стаў Чалавекам, каб учыніць нас сваімі выратаванымі дзецьмі (гл. Ян 3, 16; 1 Кар 1, 23–24).

Паводле Ave Maria

Каб вера была жывой, трэба яе перадаваць з пакалення ў пакаленне, і лепш пачынаць як мага раней. Тлумачыць хрысціянскія асновы дзецям варта адмысловым спосабам, тады і наша супольная вера будзе плённай. Уваходзячы ў перыяд Вялікага посту, скарыстаем практычныя парады, як дапамагчы хлопцам і дзяўчатам у перажыванні гэтага важнага, але складанага перыяду.

Сёлета прыйшла ідэя падрыхтаваць велікапосныя календары для дзяцей па прыкладзе Адвэнт-календароў. Працавала над імі цягам тыдня, у выніку атрымаўся камплект: асноўны плакат 30х40 см, плакат з заданнямі (абодва ламініраваныя), сцікеры ў выглядзе ножак і – у якасці бонусу – набор наклеек, якія бацькі могуць захаваць і падарыць дзіцяці на Вялікдзень. 

Сэнс календара ў тым, каб, выканаўшы чарговае заданне, наклеіць “ножку” на плакат, і такім чынам за 40 дзён адноўленым “датупаць” да ўваскрослага Езуса. Пастановы падбірала так, каб засяродзіць духоўнае развіццё дзіцяці на асноўных момантах.

1. Прызвычаіць вывучаць Біблію. Гэта дапаможа паверыць, што праўдзівыя менавіта галоўныя хрысціянскія падзеі, а не казкі пра Пасхальнага труса. У адным з заданняў трэба прачытаць урывак з Евангелля паводле св. Яна. Ён павінен зрабіць акцэнт на Радаснай Навіне, не перагружаючы дзяцей мукай Хрыста.

2. Наблізіць да бацькоў праз супольнае выкананне заданняў: сумесную малітву або наведванне родных.

3. Трэніраваць сілу волі праз пэўныя адрачэнні і, разам з тым, рабіць дабро на карысць іншым.

4. Навучыць заўважаць сваю годнасць. На жаль, савецкі менталітэт, які ўсё яшчэ не знік, прызвычаіў дарослых больш крытыкаваць, чым хваліць сваіх дзяцей, таму некаторыя заданні дапамогуць ім усвядоміць сваю каштоўнасць.

5. Прымусіць больш гаварыць, а значыць і больш думаць пра таямніцу Уваскрасення. І як следства – лепш усвядоміць галоўную падзею гісторыі чалавецтва і наблізіцца да Бога.

Заданні размешчаны без нумароў, каб дзеці маглі падабраць адпаведную свайму настрою пастанову на кожны дзень. Каляндар разлічаны на дзяцей 4–11 гадоў.

Замовіць яго можна па тэлефоне: (8 033) 689-78-86 – або праз Instagram-акаунт “bucikbobo”.

Бажэна Чарнецкая, уладальніца інтэрнэт-крамы “Буцік БоБо”

У межах “CREDO” – хрысціянскага друку, мэтай якога з’яўляецца распрацоўка i распаўсюджванне метадычных матэрыялаў у працы з дзецьмi i моладдзю, – мы падрыхтавалі адмысловы буклет на Вялікі пост. Ён накіраваны на дапамогу падрастаючаму пакаленню ў лепшым перажываннi набажэнства Крыжовага шляху. Буклет змяшчае словы спеву, якiм можна малiцца ў пераходзе ад адной стацыі да другой. Там жа знаходзяцца і ноты, каб тыя, хто ўпершыню бачыць тэкст малiтвы, маглi самастойна навучыцца спяваць.

Таксама буклет змяшчае пранумараваныя малюнкi i адпаведныя да iх налепкi-пастановы, якiя трэба наклеiць пад малюнкамі. Гэта пэўная дапамога i праца для дзяцей, якая выражаецца ў канкрэтных заданнях на Вялікі пост.

На нашу думку, такiя распрацоўкi вельмі патрэбныя, бо з’яўляюцца добрай падказкай у перажываннi асаблівага літургічнага перыяду як з духоўнага, так i з практычнага бакоў. Спадзяёмся, з дапамогай нашага буклета хопцы і дзяўчаты больш глыбока стануць будаваць свае адносiны з Езусам.

Замовіць буклет можна па тэлефонах: (8 029) 639-18-40 (кс. Станіслаў Вашкевіч); (8 033) 308-13-67.

Святлана Астасевіч, супрацоўніца праекта “CREDO”

С. Міхаліна Маркевіч ОР, катэхетка ў парафіі Беззаганнага Зачацця НПМ у Мінску

Калі Адвэнт – час радаснага чакання, які, незалежна ад узросту, перажываць прасцей, у выпадку з Вялікім постам па дарозе да перамогі жыцця над смерцю чакае некалькі выклікаў. Гэта перыяд інтэнсіўнай працы над сабой і расшырэння сэрца.

Гаворачы пра якаснае перажыванне часу Вялікага посту ў жыцці дзіцяці, трэба разумець, што, як і ў многіх іншых сферах, вялізную ролю тут адыгрывае прыклад бацькоў. Гэта найбольш эфектыўна натхняе да змагання з сабой, да крокаў насустрач Богу. Цудоўна, калі дзіця дзеліцца з бацькамі загадзя, над якімі сваімі добрымі або кепскімі рысамі хацела б папрацаваць. Варта таксама з маленства разам чытаць і разважаць Божае слова, дзе крыецца ўся таямніца пакут і ўваскрасення Хрыста. Мама і тата могуць дапамагчы дзіцяці праводзіць паралелі паміж біблейскімі гісторыямі і ўласным жыццём, прымаць на гэтай аснове нейкія канкрэтныя рашэнні, шукаць адказы на нейкія ўласныя пытанні, маліцца Евангеллем.

У сваю чаргу Касцёл прапануе шмат велікапосных практык, якія могуць дапамагчы станавіцца добрымі хрысціянамі і набліжацца да Бога. Аднак дзяцей трэба прызвычаіць да іх адпаведным чынам. Па-першае, пастановы на Вялікі пост. Варта растлумачыць дзецям іх сэнс. Напрыклад, самае папулярнае – не есці слодычаў. Трэба паразважаць, якім чынам можна гэта рабіць і які эфект для душы прынясе такое вырачэнне. На катэхезе мы з дзецьмі назвалі гэтую пастанову “Вочы, якія бачаць Бога ў іншых”. Справа не ў тым, каб адмовіцца ад салодкага, а затым на Вялікдзень з’есці ўсе цукеркі і “лопнуць”. Нашмат лепш аддаць ласункі тым, у каго іх няма. Напрыклад, падзяліцца (ці нават аддаць усё) з дзецьмі ў школе, якія не маюць магчымасці есці цукеркі. Быць можа, варта нават зрабіць гэта ананімна. Старэйшым дзецям, якім бацькі даюць кішэнныя грошы, можна прапанаваць замест пакупкі слодычаў для сябе купіць нейкую неабходную ежу патрабуючаму. Толькі, каб гэта было бяспечна для дзіцяці, варта папрасіць дапамогі ў кагосьці з дарослых.

Больш складаны выклік, для самых адважных – адмовіцца ад гульняў на мабільных прыладах і камп’ютэрах, а зносіны ў сеціве замяніць жывымі сустрэчамі і ўчынкамі. Тут таксама неабходна паказаць перспектыву, што вольны час варта выкарыстаць на спатканне з Богам і іншым чалавекам. Напрыклад, наведаць бабулю, якой бывае сумна сядзець адной у сваёй кватэры, або больш часу прысвяціць супольнай сямейнай малітве.

Па-другое, рэкалекцыі і Крыжовы шлях. У гэтых практыках варта ўдзельнічаць усёй сям’ёй. Для дзяцей прывабнасць набажэнстваў у значнай ступені залежыць ад таго, як яны арганізаваны. Дзіцяці лягчэй і цікавей прымаць у іх удзел, калі яно неяк асабіста ангажуецца. Напрыклад, можна зладзіць Крыжовы шлях з нейкімі сімвалічнымі прадметамі або малюнкамі, якія зрабілі самі дзеці. Гэта вельмі актывізуе іх удзел у малітве.

Па-трэцяе, Песні жальбы. Аднак, на маю думку, не варта змушаць дзіця да ўдзелу ў гэтым набажэнстве, калі яно не хоча. У малым узросце яму складана ўсвядоміць нават асноўны яго змест. Да гэтай практыкі трэба дарасці, і не кожнаму яна дапаможа лепш перажыць таямніцу Уваскрасення.

Добра, што час Вялікага посту – гэта не толькі высілак з боку чалавека, тым больш малога, але таксама асаблівы час дзеяння самога Бога.

Святлана Пацук, катэхэтка ў парафіі св. Францішка Ксаверыя ў Гродне

У служэнні дзецям вельмі важна даступна данесці тую праўду, якую Госпад адкрыў усім нам, каб яна стала фундаментам іх жывой веры: Бог з-за любові да кожнага з нас пайшоў на крыж. Разважанні над гэтым нават дарослым даюцца цяжка, што ўжо казаць пра маленькіх вернікаў.

Вялікі пост мы перажываем раз у год, і паколькі дзеці прыходзяць на заняткі з пэўнымі ведамі, я заўсёды распачынаю гэтую тэму з велікапоснай віктарыны з некалькімі варыянтамі адказаў. Дзеці дзеляцца на групы і мусяць адказаць правільна на як мага больш пытанняў. Падобны занятак добры тым, што дазваляе ўбачыць, дзе хлопцы і дзяўчаты дапускаюць найбольш памылак, і далей зрабіць акцэнт на тлумачэнні гэтых момантаў.

Я заўважыла, што дзеці маюць цяжкасці з вывучэннем стацый Крыжовага шляху. Для палягчэння запамінання і пабудовы лагічнага ланцужка выкарыстоўваю асацыяцыі. Найлепш з гэтым спраўляецца фільм Мэла Гібсана “Страсці Хрыстовы”, які глядзелі ўсе ад малога да вялікага. Пасля прагляду прапаную хлопчыкам і дзяўчынкам прыгадаць асноўныя падзеі Крыжовага шляху, а ўжо затым лагічна разважаць над іх зместам, ставячы паслядоўна ў ланцужок. У завяршэнне яны рашаюць галаваломкі: супастаўляюць нумары стацый і іх назвы.

Для дзяцей важна нагляднасць. Набліжаючыся да 5-ай нядзелі Вялікага посту, калі Касцёл разважае над крыжом, ранамі і пакутамі Хрыста, я даю вучням адмысловае хатняе заданне: з падручных сродкаў разам з бацькамі зрабіць вянок з церня. Затым падчас занятку да “кароны” прымацоўваем папяровыя загатоўкі ў выглядзе кропель крыві з надпісамі – за што хочам прасіць прабачэння ў Езуса. Гэтую ж “карону”, а таксама розгі, кайданы і крыж выкарыстоўваем для дэкарацый на 5-ую нядзелю Вялікага посту. Усе намацальныя сімвалы дапамагаюць дзецям разважаць над мукай Хрыста.

Калі тлумачу хлопцам і дзяўчатам пра крыж Збаўцы, акцэнтую ўвагу не толькі на болю, ранах і пакутах, але на Яго любові да кожнага чалавека. Любові, з-за якой аддаў самае каштоўнае – сваё жыццё. Прапаную дзецям зірнуць на крыж і пытаюся, ці ведаюць яны, як моцна Езус любіць іх? Калі хтосьці адмоўна махае галавой, падыходжу да яго з распяццем і кажу: “Глядзі, нават прыбіты да крыжа, Хрыстос цягне да цябе распасцёртыя рукі, каб абняць”. Пасля гэтай фразы заўсёды наступае маўчанне. Хтосьці ўглядаецца ў крыж, хтосьці абдымае яго, а хтосьці плача…

Паводле "Слова Жыцця", Ангеліна Марцішэўская

Распачаўся перыяд Вялікага посту – час пакаяння, ачышчэння і навяртання. Ён нам вельмі патрэбны, каб добра падрыхтавацца да цэлебрацыі Пасхальнай таямніцы – Мукі, Смерці і Уваскрасення Езуса Хрыста. Вялікі Пост неабходны, каб гэтыя падзеі, перажываемыя ў літургіі Святога Пасхальнага Трыдуумуу, дапамаглі нам атрымаць ласкі, якія Бог прагне ўдзяліць кожнаму, каб святкаванне Вялікадня было не толькі знешнім, але суправаджалася сапраўднай хрысціянскай радасцю, большай верай, сталай надзеяй і чысцейшай любоўю да Бога і бліжняга. Гэта няпростая задача. Хрысціянства – нялёгкі шлях. Недастаткова проста належаць да Касцёла і дазваляць часу ісці сваім ходам.

Часта юнакі і дзяўчаты пытаюцца ў святароў і катэхетак: “Чаму ў Вялікім посце нельга слухаць музыку? Несправядліва пазбаўляць нас радасці жыцця і нічога не даваць узамен. Немагчыма ж чалавеку жыць у пустаце”.

“[...] у перыяды пакаяння не ўдзельнічаць у забавах” – другую частку чацвёртага касцёльнага наказу належыць разумець як устрыманне ва ўсе дні Вялікага посту, а таксама ва ўсе пятніцы года, ад удзелу ў вяселлях, дыскатэках, канцэртах, танцах, так званых “карпаратывах”, ад прагляду забаўляльных фільмаў і тэлевізійных праграм, слухання забаўляльнай музыкі і да т. п. Катэхізіс Каталіцкага Касцёла ў пункце 2043 сцвярджае, што такія абмежаванні маюць на мэце апанаванне чалавекам інстынктаў і спрыяюць большай свабодзе сэрца.

Падчас XX Сусветных дзён моладзі ў Кёльне 18 жніўня 2005 года Папа Рымскі Бенедыкт XVI сказаў: “Дарагая моладзь! Хрыстос нічога не забірае з таго, што ў вас прыгожае і велічнае, а вядзе ўсё да дасканаласці для славы Божай, шчасця людзей, збаўлення свету”. Касцёл у сваёй шматвяковай мудрасці ў імя Божае наказвае сваім вернікам, асабліва маладым, устрымлівацца ад свецкіх забаў, якія прыносяць хутка мінаючую радасць, а часта нават вядуць да граху, каб звярнуць увагу на рэчы больш дасканалыя, прыгожыя, велічныя і вельмі карысныя для душы чалавека. Ці ў перыяд Вялікага Посту ў касцёлах няма спеваў і музыкі? Ёсць, але яны носяць пакутны характар.

У Бібліі існуе дзве асноўныя прычыны для спеву: радасць і нядоля (параўн. кард. Ё. Ратцынгер, Дух Літургіі). На ўсякую рэч ёсць свая пара і закон (параўн. Экл 8, 6). “Ці могуць быць у жалобе госці на вяселлі, пакуль з імі жаніх? Але прыйдуць дні, калі будзе забраны ад іх жаніх, і тады будуць пасціць” (Мц 9, 15). У Вялікім посце Касцёл прапануе нам узамен устрымання ад свецкай музыкі і песень літургічныя спевы, пакаянныя набажэнствы (Крыжовы шлях, Песні жальбы).

На апошнім з узгаданых набажэнстваў хацеў бы ў гэтым артыкуле больш падрабязна затрымацца. У адрозненне ад набажэнства Крыжовага шляху, якое ўзнікала ў першыя стагоддзі хрысціянства і з’яўляецца шырока распаўсюджаным ва ўсім Каталіцкім Касцёле, Песні жальбы ўзніклі ў Рэчы Паспалітай у XVIII стагоддзі і хутка сталі адным з найбольш папулярных набажэнстваў менавіта на нашых землях.

Якія ласкі мы можам атрымаць, спяваючы і разважаючы з верай і набожнасцю тэксты Песень жальбы, а таксама слухаючы падчас гэтага набажэнства пакутныя казанні, як гэта рабілі нашы продкі?

Веруючыя людзі прагнуць добра, непавярхоўна маліцца, прабываць у жывых адносінах з жывым Богам. Кардынал Роберт Сарах у сваёй кнізе “Ужо набліжаецца вечар і дзень ужо заканчваецца” вельмі радыкальна заахвочвае вернікаў да такой малітвы: “Калі мы не прысвяцім час, каб услухацца ў біццё Сэрца нашага Бога, то пакінем Яго, здрадзім Яму”.

Песні жальбы вучаць нас малітве пакаяння: “Вось грэх мой перад Табою, змый яго святой крывёю. У бяздонні мукаў Пана я з правін сваіх паўстану” (Натхненне, 9).

Песні жальбы ўводзяць у асабістую размову з церпячым Езусам: “Езу, ланцугамі цяжкімі Ты, нібы злодзей, быў ноччу звязаны, Езу, мілы Пане” (Частка І: Плач душы над церпячым Езусам, 6).

Таксама мы вучымся з дзіцячым даверам прасіць Маці Божую аб заступніцтве: “Раны Сына, о Марыя, жыватворныя, святыя, мне на сэрца пакладзі” (Частка ІІ: Размова душы з Маці Балеснай, 2).

Памятаю, калі я быў студэнтам універсітэта і ў 2001–2003 гадах прыходзіў вечарамі на нядзельныя набажэнствы Песень жальбы ў гродзенскі фарны касцёл, мяне вельмі ўзрушвалі г. зв. пакутныя казанні, якія прамаўлялі святары. Апісанне і разважанне Мукаў Хрыстовых дапамагала ясна ўбачыць свае грахі і недасканаласці, а таксама абудзіць сапраўднае раскаянне за іх і атрымаць патрэбныя ласкі для выпраўлення. Калі мы маем праблемы з заўважаннем нашага зла, калі бачым свой фармалізм у адносінах да споведзі, то набажэнства Песень жальбы з пакутнымі казаннямі – выдатнае лякарства, каб вярнуць сабе ўражлівасць да духоўнай рэчаіснасці!

Спяванне тэкстаў Песень жальбы дазваляе, з дапамогай Божай ласкі, правільна фарміраваць свае чалавечыя пачуцці. Калі нашу душу агорне смутак – пойдзем з ім да Бога, які ведае яго горыч і які дае суцяшэнне. Калі ўбачым цярпенні іншых людзей – гэтак жа будзем спачуваць ім, як і церпячаму Езусу, раскажам Яму аб цяжкасцях гэтых людзей, папросім аб мудрасці, як правільна дапамагчы ім. Калі заўважым сваю няўдзячнасць, успомнім усё тое, што Езус учыніў для нашага збаўлення!

Як заўважаюць бацькі, настаўнікі і выхавацелі, катэхеты і святары, свет лічбавых тэхналогій і іншыя дасягненні цывілізацыі, што спрыяюць камфорту, робяць людзей, асабліва маладых, усё больш абыякавымі да іншых, замыкаюць у вузкім коле асабістых інтарэсаў. Набажэнства Песень жальбы можа стаць адным з элементаў шляху вяртання да большай увагі адзін да аднаго, да міласэрнай зацікаўленасці праблемамі іншых.

На працягу стагоддзяў настаўнікі духоўнага жыцця Каталіцкага Касцёла заахвочвалі вернікаў разважаць Муку Хрыстову, каб атрымаць сілы і мець магчымасць мужна перажываць жыццёвыя цяжкасці і цярпенні ў адзінстве з цярпеннямі Хрыста і Яго Маці. “Мука Хрыстова, умацуй мяне”, – молімся ў малітве . Песні жальбы таксама спрыяюць такому ўмацаванню.

Як дапамагчы сучаснай моладзі перамагчы мінімалізм і ляноту, якія ўсё больш распаўсюджваюцца? Заахвочваць іх, між іншым, падчас Вялікага посту прыходзіць рэгулярна на набажэнствы Песень жальбы. Жадаю Божага бласлаўлення, адпаведных слоў і добрага прыкладу ў гэтым для бацькоў і выхавацеляў! Катэхетам – мудрасці і ўмеласці, каб паказаць дзецям і моладзі карысць удзелу ў гэтым набажэнстве. Святарам – святла Святога Духа падчас пакутных казанняў.

І ўсім нам – шчырай, глыбокай, набожнай малітвы і сапраўднага навяртання!

Паводле "Слова Жыцця", кс. Павел Раманоўскі

Якія стравы належыць спажываць у час Вялікага посту? Ад чаго трэба адмовіцца і ў які дзень неабходна пасціць?

Для многіх людзей пост звязаны, у першую чаргу, з абмежаваннямі ў спажыванні ежы і напояў, што не ў поўнай меры выражае яго значэнне і дух. Касцёл кожны год прыгадвае пра неабходнасць глыбокага перажывання Вялікага посту як часу аднаўлення і навяртання, але найперш – часу для здзяйснення ўчынкаў любові, каб паўнавартасна ўдзельнічаць у пасхальнай таямніцы смерці і ўваскрасення Пана Езуса, якія не з’яўляюцца толькі падзеямі з мінулага, але рэалізуюцца і актуалізуюцца зараз. 

Папа Францішак у адгартацыі “Christus Vivit” нагадвае, што Хрыстос, які ёсць Любоў, жыве і нястомна збаўляе чалавека, напаўняючы святлом яго жыццё. Вялікі пост – гэта перыяд, які павінен дапамагчы падрыхтавацца да сузірання шчаслівага, радаснага Хрыста, які жыве і з’яўляецца Сябрам, які перамог і прагне далей перамагаць у сваім Містычным Целе – Касцёле, г. зн. у кожным ахрышчаным.

Каб добра перажыць Вялікі Пост, неабходна прыглядзецца, як правёў гэты час сам Збаўца Езус Хрыстус. Наш Пан на працягу 40-ка дзён падвяргаўся выпрабаванням у трох сферах чалавечых жаданняў: фізічныя патрэбы, жаданне ўлады і валадарання, а таксама зямная слава. Мы ведаем, што Хрыстос перамог д’ябальскія спакусы і нанова ўвёў стварэнне ў сад камуніі з Богам. Такім чынам, бачым, што абмежаванні ў ежы, а ў выпадку Езуса поўная адмова ад яе спажывання, – не адзіная сцежка посту і пакаяння.

У катэхізісе чытаем, што ўнутранае пакаянне хрысціяніна можа мець розныя формы. Святое Пісанне і Айцы Касцёла вылучаюць тры: пост, малітву і міласціну, якія выражаюць навяртанне ў адносінах да сябе, да Бога і да іншых людзей. Таму аптымальна і карысна было б пражываць Вялікі пост ва ўказаных вымярэннях. Абмежаванне толькі ўстрыманнем ад ежы, без навяртання сэрца і ўнутранага пакаяння, можа застацца неэфектыўным і нават марным. Таксама варта памятаць, што менавіта ўнутранае навяртанне, як вучыць катэхізіс, падштурхоўвае да выяўлення посту праз бачныя знакі, жэсты і пакаянныя ўчынкі. Для вернікаў Каталіцкага Касцёла абавязковыя пэўныя перыяды і дні пакаяння на працягу літургічнага года. Асаблівым часам для пакаяннай практыкі з’яўляецца Вялікі пост і кожная пятніца (акрамя ўрачыстасцей) як успамін смерці Езуса. Гэтыя дні асабліва прыдатныя для духоўных практыкаванняў, пакаяннай літургіі, пакаянных паломніцтваў, добраахвотных ахвяр, такіх як пост і міласціна, а таксама для братэрскага дзялення з іншымі (дабрачынныя і місіянерскія справы). Такім чынам, мы бачым, што пост адносна ежы – не адзіная і не самая важная форма перажывання рэкамендаваных Касцёлам дзён і перыядаў пакаяння.

Распачынаючы бягучы літургічны перыяд, варта ведаць, як практыкаваць пост і ўстрыманне. Два гэтыя паняцці не з’яўляюцца адназначнымі.

У Папяльцовую сераду і Вялікую пятніцу трэба захоўваць пост (называны таксама сціслым), а ў кожную пятніцу абавязвае ўстрыманне (ад мяса). Пост (сцісы) на дакладнай тэалагічнай мове – гэта не толькі адмова ад ужывання мяса, але і скарачэнне колькасці спажываных пасілкаў да аднаго разу да сыта ў дзень. Калі чалавек не здольны так пасціць, ён можа ўжыць трохі ежы ў іншы час. У якасці ілюстрацыі можна выкарыстаць практыку манастыроў ці семінарый, дзе ў дні сціслага посту можна з’есці абед з адной стравы (з магчымасцю дабаўкі) і штосьці сціпла перакусіць у рамках сняданку і вячэры. Многія вернікі наогул не ядуць у гэтыя дні.

Устрыманне азначае неўжыванне мяса, страў з яго даданнем (напрыклад, супу з фрыкадэлькамі, булёну), мясных нарыхтовак (напрыклад, катлет, каўбас, тушонак, шкварак) і не ўключае тлушчы жывёльнага паходжання, яйкі, малочныя прадукты і г. д. Тут варта ўзгадаць пра папулярнае ў нашай краіне салёнае сала. Гэта мясная страва, аднак тлушч, атрыманы пасля таплення сала, можна есць і па пятніцах. Устрыманне (па пятніцах) абавязковае для вернікаў, якія дасягнулі 14-гадовага ўзросту, а пост (сціслы) у Папялец і Вялікую пятніцу абавязаны захоўваць католікі ва ўзросце 18–60 гадоў.

Штогод падчас Вялікага посту вернікі прымаюць розныя пастановы, мэта якіх заключаецца ў імкненні да дасканаласці. Рашаючыся на адмову ад ежы, варта прызначыць “зэканомленыя” грошы патрабуючым. У якасці натхнення можа служыць прыклад семінарыі ў Пінску, дзе алюмны ў межах велікапосных адмоў збіралі грошы на “Карытас”.

Гімн Літургіі гадзін вучыць: “Будзем жа сціплымі ў словах, ежы, піцці, сне і жартах, каб гэты час у малітвах мы правялі дзеля Бога”.

Паводле "Слова Жыцця", а. Аркадзь Куляха OCD

17 лютага Папяльцовай серадой пачаўся чарговы Вялікі пост. Для хрысціян гэта час пакаяння, калі Касцёл заклікае асабліва практыкаваць учынкі, якія служаць навяртанню сэрцаў.

У гэты дзень біскуп Гродзенскі Аляксандр Кашкевіч узначаліў святую Імшу ў катэдральным касцёле св. Францішка Ксаверыя ў Гродне. На пачатку Імшы іерарх падкрэсліў, што мы ўваходзім у чарговы перыяд Вялікага посту, які са сваёй дабрыні дае Пан Бог.

Біскуп адзначыў, што ў гэты першы дзень новага літургічнага перыяду, які заўсёды пачынаецца з абраду пасыпання галоваў попелам, мы асаблівым чынам пакліканы задумацца над тым, што мы прах і ў прах вернемся, а таксама што мы пакліканы да навяртання.

Іерарх дадаў, што наша жыццё на зямлі вельмі хутка праходзіць, таму трэба пражыць яго так, каб заслужыць удзел у Нябесным Валадарстве.

“На парозе Вялікага посту зробім пастанову выправіцца і адмовімся ад грэшнага жыцця, якое аддаляе нас ад Бога”, – сказаў біскуп.

Ён заклікаў разважаць у гэты час над Божым словам і ўзірацца ў крыж Збаўцы, каб на заканчэнне гэтага перыяду з чыстым сэрцам і адноўленым духам перажываць радасць велікодных святаў.

Падчас Імшы біскуп і святары пасыпалі галовы вернікаў попелам, як заклік да пакаяння і навяртання. Гэты абрад кажа пра тое, што ўсё матэрыяльнае і часовае праходзіць, а Бог з’яўляецца вечным, Ён адарыў людзей несмяротнай душой і абяцаў вечнае шчасце ў небе.

Кс. Юрый Марціновіч

Фота: Вольга Сялiцкая

27-28 сакавіка дапаможны біскуп Мінска-Магілёўскай архідыяцэзіі Аляксандр Яшэўскі SDB праводзіў велікапосныя рэкалекцыі ў парафіі святых апосталаў Пятра і Паўла ў Іўі.

27-29 сакавіка ў парафіі св. Міхала Арханёла ў Міхалішках (Астравецкі дэканат) адбыліся велікапосныя рэкалекцыі.

У апошнія выхадныя сакавіка адбыліся велікапосныя рэкалекцыі ў парафіі св. Уладзіслава ў Суботніках (Іўеўскі дэканат). Па запрашэнні пробашча парафіі кс. Аляксандра Лебядзевіча са словамі навукі да вернікаў звярнуўся кс. Алег Пятрашка, духоўны айцец студэнтаў першага курса Вышэйшай духоўнай семінарыі ў Гродне і Пінску.

З 27 па 29 сакавіка ў лідскай парафіі Узвышэння Святога Крыжа (Фара) прайшлі велікапосныя рэкалекцыі. Праводзіў іх кс. Віталій Сідорка, пробашч парафіі Святога Юзафа, рамесніка, і благаслаўлёных сясцёр-мучаніц з Навагрудка ў Лідзе.

21 сакавіка ў Шчучыне адбылася малітоўна-фармацыйная сустрэча для бацькоў, дзеці якіх належаць да розных парафіяльных груп (літургічная служба алтара, дзіцячы і моладзевы хор “Calasanz”).

15 сакавіка ў Сапоцкінскім культурна-гістарычным цэнтры адбылося велікапоснае прадстаўленне “Я з вамі...”. Сабралося шмат гледачоў, каб правесці гэты вечар у духоўнай еднасці з церпячым Езусам Хрыстом.

14 сакавіка ў касцёле Звеставання Найсвяцейшай Панне Марыі (пабрыгіцкі) у Гродне адбылося малітоўнае чуванне. Сустрэчу, якая ўжо стала традыцыяй, арганізавала душпастырства моладзі “OPEN” Гродзенскай дыяцэзіі.

3 сакавікa ў будынку Вышэйшай духоўнай семінарыі ў Гродне прайшла велікапосная пастырская сустрэча святароў, якія служаць на тэрыторыі Гродзенскай дыяцэзіі.

21-23 лютага ў кляштары айцоў піяраў у Шчучыне адбыліся рэкалекцыі для мужчын. Духоўныя практыкаванні праводзіліся для мужчын, зацікаўленых у духоўным развіцці, у пазнаванні Бога і жаданні зразумець, кім з’яўляецца мужчына і якое яго сапраўднае прызначэнне ў Божай задуме.

26 лютага ў Каталіцкім Касцёле распачаўся новы літургічны перыяд – Вялікі пост. Гэта час асаблівага засяроджання над жыццём; час пакаяння і навяртання. Традыцыйна ў кожнай парафіі ладзяцца велікапосныя рэкалекцыі, якія дапамагаюць вернікам глыбей пазнаць сутнасць гэтага перыяду і пакаяння, а таксама падрыхтаваць душу да перажывання Пасхальнага Трыдууму.