Бягучы год асаблівы для Кангрэгацыі Сясцёр Найсвяцейшай Сям’і з Назарэта, якая святкуе 150 гадоў свайго існавання. Гэты юбілейны час пачаўся 1 снежня 2024 года і працягнецца да 30 лістапада 2025 года, калі будзем адзначаць яго завяршэнне ў Рыме, у базіліцы Санта-Марыя-Маджорэ, разам з дэлегацыямі з усіх краін, дзе мы прысутнічаем.

Для назарэтанак юбілей – гэта, перш за ўсё, час глыбокай удзячнасці Богу за дар паклікання і спадчыны бл. Францішкі Сядліскай, заснавальніцы Кангрэгацыі, а таксама за жыццё ўсіх сясцёр, якія цягам 150 гадоў служаць Касцёлу рознымі спосабамі, будуючы “маленькія Назарэты” ўсюды, куды іх пасылае Бог. Асаблівым момантам для нас стала прыватная аўдыенцыя ў папы Францішка і перадача рэліквій бласлаўлёных мучаніц з Навагрудка ў Маўзалей навамучанікаў на Тыберыйскім востраве ў Рыме. Гэта важны напамін, што гісторыя Кангрэгацыі з’яўляецца гісторыяй вернасці – ажно да пакутніцтва.

Аднак юбілейны год з’яўляецца не толькі ўдзячным узгадваннем мінулага, але і перыядам абнаўлення духу. У генеральны дом у Рыме ў гэты час прыбываюць шматлікія пілігрымкі, праводзяцца сустрэчы, рэкалекцыі і семінары. Адной з важных падзей з’яўляюцца трываючыя рэкалекцыі і семінары на тэму паяднання і прабачэння, якія аб’ядноўваюць сясцёр, што імкнуцца паглыбіць свае адносіны з Богам і людзьмі. У супольнасцях па ўсім свеце праходзяць набажэнствы, дні засяроджання, чуванні і паломніцтвы ў месцы, важныя для нашай духоўнасці і гісторыі.

Назарэтанкі сёння нагадваюць, што іх харызма – распаўсюджванне валадарства Божай любові паміж сабой і іншымі, а асабліва ў сем’ях, – з’яўляецца адказам на патрэбы сучаснага свету. Менавіта зараз, у часы рознагалоссяў і няўпэўненасці, іх ціхае, вернае служэнне мае асаблівае значэнне. Праз штодзённыя ўтоеныя жэсты любові, прабачэння і служэння сёстры сведчаць, што Божае Валадарства нараджаецца там, дзе чалавек вучыцца любіць, давяраць і прабачаць.

Юбілейны год становіцца запрашэннем зноў адкрыць для сябе, што Назарэт – дом Езуса, Марыі і Юзафа – можа быць у сэрцы кожнага з нас і што нашы супольнасці і сем’і могуць засведчыць аб магчымасці супакою, узаемнай павагі і аднаўлення адносін, поўных любові. Менавіта ў прастаце і звычайнасці нараджаецца штодзённая святасць – у сем’ях, якія становяцца маленькімі Назарэтамі, і ў сэрцах, адкрытых Богу і іншаму чалавеку. Молімся, каб кожны, хто ўглядаецца ў Святую Сям’ю, адважыўся пабудаваць вакол сябе прастору любові і адзінства, таму што ў гэтым крыецца надзея на будучыню Касцёла і свету.

С. Аліна Юрчык, генеральная асістэнтка Кангрэгацыі Сясцёр Найсвяцейшай Сям’і з Назарэта

Больш за 100 гадоў сёстры назарэтанкі нясуць паслугу ў Касцёле на Гродзеншчыне.

Навагрудская старонка

У 1929 годзе дзве манахіні прыбылі ў Навагрудак па запрашэнні біскупа Пінскага Зыгмунта Лазінскага. Пачатак іх служэння быў складаным: сёстры сустрэліся з відавочным супрацівам з боку адміністрацыйных улад. Перамагаючы шмат супярэчнасцей, манахіні шукалі сілы ў добразычлівых словах біскупа Лазінскага, які гаварыў: “З Навагрудка не з’язджаць, знаходзіцца на сваім пасту! Гэта воля Бога і мая”.

У 1931 годзе сёстры назарэтанкі адкрылі ў горадзе школу, дзе давалі дзецям і моладзі належную адукацыю, вучылі любові да Бога і бліжняга. Хворым, якіх яны наведвалі, неслі духоўную і матэрыяльную дапамогу, а хто прыходзіў са сваімі праблемамі і клопатамі – параду і падтрымку.

З распачаццем ІІ Сусветнай вайны ў сясцёр назарэтанак адабралі дом, дзе пражывала супольнасць, і школу. Манахіні вымушаны былі змяніць манаскія габіты на свецкае адзенне. Застаўшыся без даху над галавой, знайшлі прытулак у мясцовых жыхароў. Сустракаліся разам на малітве ў касцёле.

1 жніўня 1943 года 11 сясцёр назарэтанак былі расстраляны гітлераўцамі пад Навагрудкам узамен за жыццё 120 мясцовых жыхароў. У 1988 годзе на месцы трагедыі, дзякуючы намаганням тагачаснага пробашча ў Навагрудку біскупа Пінскага Антонія Дзям’янкі і нераўнадушных вернікаў, быў усталяваны памятны крыж. Сёння сюды прыбывае вялікая колькасць пілігрымаў з Беларусі, Польшчы, Літвы, каб прынесці свае малітвы да Бога праз заступніцтва бласлаўлёных сясцёр.

У 2018 годзе біскуп Гродзенскі Аляксандр Кашкевіч аб’явіў навагрудскі касцёл Перамянення Пана, дзе захоўваюцца парэшткі сясцёр мучаніц, дыяцэзіяльным санктуарыем.

Гродзенская хроніка

Супольнасць з трох сясцёр назарэтанак паўстала ў Гродне яшчэ раней, чым у Навагрудку, – у 1908 годзе. Манахіні прыбылі на месца сясцёр брыгітак. Першай іх настаяцельніцай была с. Паўла Гажыч, якая шмат зрабіла не толькі для апостальства, але і для аднаўлення пабрыгіцкага кляштара і касцёла.
З самага пачатку сёстры назарэтанкі стараліся быць блізкімі да мясцовых жыхароў, разам з імі перажывалі I і II Сусветныя войны, раздзяляючы цяжкасці і дапамагаючы, чым толькі маглі. У міжваенны перыяд манахіні вялі школу. Пры кляштары дзейнічаў навіцыят, які рыхтаваў маладых сясцёр да кансэкраванага жыцця. Агулам каля сотні сясцёр у той час жылі і неслі паслугу ў Гродне.

У 1950 годзе кляштар сясцёр назарэтанак быў адабраны, пазней – прыстасаваны пад шпіталь для псіхічна хворых. Сёстры былі вымушаны жыць у адным пакоі ў семінарыі. Ва ўкрыцці займаліся апостальствам. У 1958 годзе ў горадзе заставалася толькі 4 сястры.

У 1990-я гады кляштар быў вернуты манахіням. Як заўважыў у гаміліі падчас св. Імшы на распачацце святкавання юбілею 150-годдзя з часу заснавання Кангрэгацыі Сясцёр Найсвяцейшай Сям’і з Назарэта арцыбіскуп-эмерыт Тадэвуш Кандрусевіч, пасля атрымання свабоды веравызнання сёстры назарэтанкі былі “на першай лініі фронту духоўнага адраджэння”. Яны катэхізавалі, рыхтавалі людзей да сакрамантаў. Дзякуючы паслузе сясцёр вера ў Бога ў нашым краі не памерла, яна жыла і развівалася.

Дух Назарэта

На тэрыторыі Беларусі дамы Кангрэгацыі сясцёр назарэтанак паўставалі таксама ў Лідзе і Шчучыне (1995 г.), Мінску (1996 г.), Івянцы (1997 г.), Маладзечне (1999 г.), Гродне і Будславе (2001 г.). Наступныя пляцоўкі з’явіліся ў Касцяневічах, Мінску і Наваельні (2004 г.), Смаргоні (2007 г.). У 2008 годзе было афіцыйна аб’яўлена аб утварэнні Беларускай правінцыі сясцёр назарэтанак, якую ўзначаліла с. Нэрэуша Падзялінская CSFN.

Сёння Кангрэгацыя Сясцёр Найсвяцейшай Сям’і з Назарэта з’яўляецца самай шматлікай з жаночых манаскіх кангрэгацый у Беларусі. 34 сястры назарэтанкі на чале з правінцыяльнай настаяцельніцай с. Філатэяй Ціхановіч CSFN нясуць паслугу ў Гродне, Навагрудку, Лідзе (Гродзенская дыяцэзія), а таксама ў Мінску і Івянцы (Мінска-Магілёўская архідыяцэзія). Па словах арцыбіскупа Мінска-Магілёўскага Юзафа Станеўскага, старшыні Канферэнцыі Каталіцкіх Біскупаў у Беларусі, сваім служэннем сёстры назарэтанкі “ўзбагачаюць наш партыкулярны Касцёл і ў той жа час рэалізуюць харызму Кангрэгацыі, адкрываючы для сябе Пана Бога, які прысутнічае ў кожным чалавеку”.

Прэс-служба Гродзенскай дыяцэзіі

Пісала карціны, займалася дабрачыннасцю, навучала рамёствам – што яшчэ вядома з гісторыі жыцця першай настаяцельніцы супольнасці сясцёр назарэтанак у Гродне с. Паўлы (у свецкім жыцці – Марыі) Гажыч?

Арыстакратычнае паходжанне

Марыя Гажыч (1860–1935) паходзіла з сям’і Тадэвуша Хшаноўскага, высокапастаўленага чыноўніка, які працаваў на будаўніцтве чыгунак і мастоў у Курскай губерні, і Эльжбеты Нобель, родам са шведскай арыстакратыі. Сужэнцы выхоўвалі чацвярых дзяцей. Жылі заможна, летам падарожнічалі па Еўропе.

Пасля смерці мужа – у кляштар

У 1886 годзе Марыя з дому Хшаноўскіх выйшла замуж за Канстанціна (Клеменція-Уладзіміра) Гажыча, які меў радавы маёнтак Тапаляны каля Сегянёўшчыны пад Ваўкавыскам. Пасля яго смерці ў 1901 годзе ўступіла ў Кангрэгацыю Сясцёр Найсвяцейшай Сям’і з Назарэта і ўзяла манаскае імя Паўла. Маёнтак прадала і ўсе атрыманыя грошы прызначыла на рэканструкцыю брыгіцкага (Звеставання Найсвяцейшай Панны Марыі) касцёла і кляштара ў Гродне, які з часам быў перададзены сёстрам назарэтанкам.

Мастачка-жывапісец

Марыя Гажыч мела мастацкую адукацыю. Вучылася ў Варшаве, у 1874–1878 гадах, у класе малюнка Войцеха Герсана, выпускніка Пецярбургскай Акадэміі мастацтваў. Працягнула вучобу ў 1886 годзе ў Акадэміі Жуліяна ў Парыжы. Яе талент быў шырока прызнаны крытыкамі і публікай. Работы мастачкі выстаўляліся ў многіх краінах Еўропы і нават за акіянам. Сёння яны захоўваюцца ў музеях Варшавы, Кракава, Познані (Польшча), а таксама ў прыватных калекцыях у Францыі, Германіі і ЗША.

Пасля ўступлення ў кляштар Марыя Гажыч не пакінула жывапіс, толькі змяніла свецкі накірунак на сакральны. Да гэтага часу ў гродзенскім пабрыгіцкім касцёле захоўваюцца 6 абразоў яе аўтарства: “Св. Клімент”, “Св. Юзаф-цясляр”, “Езус – Добры Пастыр”, “Маці Божая Беззаганная”, “Хор анёлаў”, “Св. апостал Пётр”.

Гарадзенская маці

Энтузіязму с. Паўлы Гажыч хапала і на манаскае жыццё, і на актыўную грамадскую і педагагічную дзейнасць. Дзякуючы намаганням манахіні быў арганізаваны моладзевы хор, гурток для бедных дзяцей. У 1908 годзе яна адкрыла пры кляштары ткацкую майстэрню, дзе дзяўчат з бедных сем’яў вучылі ткацтву і пляценню.

Падчас І Сусветнай вайны атрымала ад акупацыйных улад дазвол на адкрыццё жаночай гімназіі. Дадаткова выкладала маляванне, займалася рэстаўрацыяй абразоў.

Сярод гродзенцаў с. Паўла карысталася вялікай любоўю і павагай – нікому не адмаўляла ў патрэбе. Яе называлі “гарадзенскай маці”.

Спачывае на гродзенскіх могілках

У 1919 годзе с. Паўлу Гажыч накіравалі на служэнне ў Люблін (Польшча), а потым – у Альбана (Італія). Напрыканцы жыцця манахіня, будучы хворай, вярнулася ў Гродна, у кляштар назарэтанак. І праз тры гады, у 1935, памерла.

Пахавана на старых гарадскіх каталіцкіх могілках.

Прэс-служба Гродзенскай дыяцэзіі

Сёлета Кангрэгацыя Сясцёр Найсвяцейшай Сям’і з Назарэта адзначае 150-годдзе свайго манаскага інстытута. Ад пачатку яго заснавання сёстры назарэтанкі вядуць актыўнае служэнне ў розных кутках свету. Сёння манахіні нясуць паслугу ў 14 краінах на пяці кантынентах, уключаючы Польшчу, Італію, Францыю, Вялікабрытанію, ЗША, Аўстралію, Філіпіны, Гану, Індыю, Ізраіль, Расію, Украіну, Казахстан і Беларусь.

Кангрэгацыя Сясцёр Найсвяцейшай Сям’і з Назарэта паклікана да распаўсюджвання валадарства Божай любові праз штодзённую малітву, а таксама ахвярнае служэнне бліжнім, асабліва сем’ям. Наследуючы Езуса, Марыю і Юзафа ў Назарэце, манахіні прагнуць глыбокага адзінства з Богам, імкнуцца сваім жыццём адказваць на сучасныя патрэбы Касцёла і грамадства праз разнастайную апостальскую дзейнасць і працу.

Асноўная дзейнасць сясцёр назарэтанак – гэта катэхізацыя, служэнне ў прытулках для сірот, доме для адзінокіх маці, бальніцах, школах, дзіцячых садках, арганізацыя малітоўных сустрэч і рэкалекцый для сем’яў, правядзенне фармацыйных сустрэч для моладзі і інш. Дэвіз Кангрэгацыі Сясцёр Найсвяцейшай Сям’і з Назарэта – Fiat Voluntas Tua (“Няхай будзе воля Твая”).

Асацыяцыя Святой Сям’і

На працягу 15 гадоў у Беларусі пры Кагрэгацыі сясцёр назарэтанак існуе Асацыяцыя Святой Сям’і з Назарэта. Гэта супольнасць сем’яў, якія праз актыўны ўдзел у фармацыі прагнуць далучыцца да харызмы і апостальскай місіі Кангрэгацыі Найсвяцейшай Сям’і з Назарэта, каб больш поўна прысутнічаць у свеце.
Сустрэчы звычайна праводзяцца ў кляштары сясцёр назарэтанак, таксама ёсць супольныя выезды на адпачынак і рэкалекцыі. У праграме – св. Імша, малітва, разважанні над Божым словам, канферэнцыі, размовы за гарбатай. Фармацыйны план рыхтуецца ў супрацоўніцтве з біблістамі, тэолагамі, сем’ямі членамі

Асацыяцыі і сёстрамі назарэтанкамі з розных краін свету. Сустрэчы сем’яў праходзяць у поўным складзе, разам з дзецьмі.

С. Марыяна Алешчык CSFN

“Сем’і сёння змагаюцца за сваю святасць, і мы, сёстры назарэтанкі, спадарожнічаем ім на гэтым шляху. Мы падтрымліваем сем’і, а сем’і падтрымліваюць нас!”
Сёння да Асацыяцыі Святой Сям’і ў Беларусі афіцыйна належыць 41 асоба і яшчэ каля 300 удзельнічаюць у сустрэчах, якія адбываюцца штомесяц у Гродне, Лідзе, Смаргоні, а таксама ў Мінску і Глыбокім. Некалькі разоў на год назарэтанскія сем’і збіраюцца на агульныя рэкалекцыі ў Навагрудку, асобныя сустрэчы арганізуюцца для жанчын, мужчын і моладзі Назарэта. 10 мая 2025 года ў Гродне адбыўся ІV Усебеларускі форум Асацыяцыі Святой Сям’і з Назарэта “Любоў пачынаецца з сям’і”.

Дом для маці – Назарэт

Сёстры назарэтанкі ахінаюць асаблівай апекай жанчын, якія апынуліся ў складанай жыццёвай сітуацыі, стараюцца дапамагчы ім па меры сваіх магчымасцей. Па ініцыятыве сясцёр у 2018 годзе ў Гродне паўстаў Дом для мамы – як адказ на праблему захавання жыцця. Тут аказваюць дапамогу цяжарным жанчынам, якія не маюць падтрымкі альбо іх блізкія настойваюць на аборце; жанчынам, якія трапілі ў сітуацыю дамашняга насілля; адзінокім маці з дзецьмі, якія страцілі дах над галавой ці пазбавіліся сродкаў на існаванне і інш.

У прытулку – па жаданні – можа атрымаць духоўную і псіхалагічную падтрымку. Дзверы адкрытыя для ўсіх, незалежна ад нацыянальнасці і канфесійнай прыналежнасці.

С. Віргінія Хацян CSFN

“Сэрца замірае, калі адкрываеш на тэлефоне паведамленне, у якім фота дзіцяці і подпіс: «Дзякуй за жыццё». «Калі б не вы, усё было б іначай…» – дзеляцца мамы”.
За час існавання “Дома для маці – Назарэт” у ім атрымала дапамогу 31 жанчына. На дадзены момант у прытулку пражывае тры жанчыны з чатырма дзецьмі.

Паслуга для патрабуючых

Сёстры назарэтанкі гатуюць пасілкі для бедных. Штодня людзі ў складаным матэрыяльным становішчы, без пэўнага месца жыхарства, самотныя, хворыя могуць прыйсці на дармовы абед, які арганізуецца ў сацыяльна-бытавым комплексе для маламаёмных у Гродне. Цэнтр быў адкрыты пры падтрымцы Дабрачыннага каталіцкага таварыства “Карытас” Гродзенскай дыяцэзіі ў 2022 годзе (раней манахіні запрашалі патрабуючых падсілкавацца на тэрыторыю свайго кляштара).

На Божае Нараджэнне і Вялікдзень сёстры рыхтуюць святочны абед, які складаецца з асноўнай стравы і пачастунку. Звычайна на святочны абед запрашаецца ардынарый дыяцэзіі, каб удзяліць прысутным Божае бласлаўленне.

С. Нэрэуша Падзялінская CSFN

“Госпад прысутнічае ў кожным чалавеку. І ў тым, ад якога часта адварочваецца грамадства, таксама прабывае Езус, які пакутуе, плача…”

Сёстры назарэтанкі аказваюць таксама дапамогу па зборы і перадачы адзення, абутку тым, хто мае ў гэтым патрэбу. Нярэдка людзі самі звяртаюцца да сясцёр, каб атрымаць канкрэтную дапамогу.

С. Кацярына Шэнда CSFN

“Мы можам не рабіць вялікіх рэчаў, але маленькія – з вялікай любоўю. І нават калі гэта кропля ў акіяне, без яе акіян быў бы бяднейшы”.

Паслугу для патрабуючых сёстры назарэтанкі неслі заўсёды. У запісах даваеннага часу адной з манахінь, якія выпадкова былі знойдзены ў падвальных памяшканнях кляштара, апавядаецца: “Чатыры гады нямецкай акупацыі былі галоднымі. Не хапала нават хлеба, яго выпякалі з апілак, саломы і бульбяных лупін…

Аднак нават у самыя цяжкія часы пры кляштары дзейнічала сталоўка для бедных”.

Паслуга ў шпіталях

Сёстры назарэтанкі апякуюцца хворымі і церпячымі ў шпіталях. Служэнне палягае на тым, каб падрыхтаваць вернікаў да неабходных сакрамантаў, давесці святару, хто жадае, але не можа па стане здароўя скарыстаць з душпастырскай паслугі. Кагосьці трэба падтрымаць словам, кагосьці – простай прысутнасцю. Камусьці трэба выгаварыцца, а камусьці – папрасіць аб малітве.

С. Стэла Ядкоўская CSFN

“Вельмі цешуся, што магу несці хворым Хрыста. З Ім лягчэй пераадольваць цярпенні і пакуты”.

Намаганні сясцёр назарэтанак далі пачатак стварэнню шпітальных капліц у гродзенскіх бальніцах. Сёння ў горадзе іх налічваецца 4.

Катэхетычная і душпастырская дзейнасць

Адным з важных накірункаў дзейнасці сясцёр назарэтанак з’яўляецца, перадусім, выкладанне катэхезы ў парафіях, падрыхтоўка дзяцей і моладзі да сакрамантаў Першай Камуніі, канфірмацыі. Дзякуючы іх намаганням у дыяцэзіі развіваецца літургічная служба Марыі – бялянкі, паўстаюць дзіцячыя і моладзевыя хоры пры касцёлах.

Акрамя гэтага, манахіні ладзяць у кляштары рэкалекцыі для дзяўчат, а таксама анлайн-сустрэчы, праводзяць для дзяцей “Канікулы з Богам”, ідуць разам з моладдзю ў пілігрымках.

С. Галіна Занеўская CSFN

“Сёння ўвайсці ў сям’ю, занесці туды Бога можна праз дзяцей і моладзь. Вера маладых людзей – гэта нярэдка шлях для дарослых…”

Аплаткарня

У Навагрудку ў кляштары сясцёр назарэтанак з даўніх часоў існуе аплаткарня, дзе манахіні выпякаюць гостыі, камуніканты і аплаткі на вігілійны стол. За работай і пасля – на працягу нават некалькіх месяцаў – сёстры моляцца ў інтэнцыі святароў, кансэкраваных асоб, вернікаў, асабліва сям’яў, да якіх пазней трапіць плён іх працы.

С. Мірыям Пецнік CSFN

“Нааднаразова святары гаварылі пра тое, што як пачалі браць у нас аплаткі, у іх парафіях больш людзей сталі прыступаць да Камуніі. Нам дзякуюць за малітву, якая, верагодна, прыносіць плён”.

Першы “вігілійны хлеб” выпякаўся ў Навагрудку ў 1930-я гг.

Біскупская курыя

Сёстры назарэтанкі нясуць паслугу ў біскупскай курыі, выконваючы разнастайныя абавязкі. Манахіні гатуюць на кухні, даглядаюць за кветкамі, працуюць у сакратарыяце і краме.

С. Іерамія Кулікоўская CSFN

“Людзі нярэдка звяртаюцца з пытаннямі, якія датычаць веры. Я заўжды гатовая растлумачыць, падказаць. Адчуваю ў гэтым неабходнасць, бо існуе вялікі давер да мяне як да манахіні”.

С. Клара Волчэк CSFN

“Для мяне служэнне, дзе б яно ні было, з’яўляецца часткай штодзённасці. Але менавіта ў гэтай штодзённасці ёсць Бог, і Яго прысутнасцю, любоўю, сілай прагну дзяліцца там, дзе служу”.

Сёстры назарэтанкі нясуць паслугу таксама ў Апостальскай нунцыятуры – дыпламатычным прадстаўніцтве Святога Пасада ў Мінску.

Святкуючы 150-годдзе нашай Кангрэгацыі, сардэчна просім вас маліцца, каб гэты час стаў для нас сапраўдным часам навяртання і аднаўлення любові да Бога, каб мы з большай адданасцю і запалам адкрывалі сэнс свайго прысвячэння і місіі служэння сям’і і настойліва шукалі новыя шляхі да рэалізацыі харызмы ў сучасным свеце. Запрашаем таксама разам з намі выказаць удзячнасць Богу за ўсе дары і ласкі, якімі была надзелена Кангрэгацыя на працягу ўсіх гэтых гадоў, за дар паклікання нашых сясцёр, за іх жыццё і служэнне. Будзьма разам любіць Бога, які штодня выказвае нам міласэрнасць і хоча праз нас узбагачаць свет духам Назарэта!

Падрыхтавала Ангеліна Пакачайла

Напрыканцы ліпеня, калі ўжо адшумелі пілігрымкі ў санктуарыі Маці Божай у Будславе і Тракелях, ладзіцца пілігрымка да месца мучаніцкай смерці і пахавання сясцёр назарэтанак з Навагрудка, якія загінулі падчас ІІ Сусветнай вайны.

Гродна – Навагрудак

Упершыню паломнікі вырушылі з Гродна ў Навагрудак у 2010 годзе. За арганізацыю пілігрымкі адказвалі сёстры назарэтанкі, а ўзначальваў яе кс. Віталій Внароўскі. Падчас шляху гучала шмат малітваў, спеваў, аповедаў пра кожную з 11 бласлаўлёных манахінь, якія ў ваенны час аддалі сваё жыццё ў ахвяру за мірных жыхароў.

У пілігрымцы крочыла пераважна моладзь з некалькімі старэйшымі асобамі. Невялікая колькасць паломнікаў стала галоўнай асаблівасцю пілігрымкі, што надавала ёй цёплую, сямейную атмасферу, якая так моцна палюбілася ўдзельнікам. “Калі ідзеш у шматлюднай пілігрымцы, часам нават можаш не ведаць імя чалавека побач.

А пілігрымка ў Навагрудак – гэта як Божая сям’я. Усе блізкія, клапоцяцца адзін пра аднаго. Такія адносіны кранаюць да глыбіні душы”, – адзначае Вольга Рашкоўская.

Ды і не сакрэт, што гасціць невялікую групу людзей куды лягчэй, таму праблем з начлегамі ці абедамі звычайна не ўзнікала. “Я таксама дапамагала з арганізацыяй: рыхтавала спеўнікі, праводзіла рэгістрацыю паломнікаў, крыху гатавала на палявой кухні. Дапамагчы – гэта святая справа”, – дадае спадарыня Вольга.

Увечары пілігрымы збіраліся разам, каб разважаць над Божым словам. “Было цікава назіраць, як людзі дзяліліся сваімі духоўнымі перажываннямі, маліліся, і як Бог дзейнічаў у іх. Гэта мяне ўмацоўвала. І невядома яшчэ, хто каго ў той момант больш фармаваў”, – дзеліцца кс. Віталій Сідорка, які ў наступныя гады пераняў эстафету духоўнага кіраўніка пілігрымкі.

Трэба адзначыць, што паломнікі крочылі не сталымі маршрутамі, як гэта бывае ў выпадку большасці пілігрымак, але штораз іншымі – шмат эксперыментавалі.

“Часам выбіралі такія сцежкі, праз якія, здаецца, ніколі ў жыцці сам не пайшоў бы, – дадае з усмешкай кс. Віталій. – Аднак каштоўнасць гэтага паломніцтва ў тым, што ідзеш і молішся дарогай да святых, якія хадзілі па той жа зямлі, што і ты”.

Спадарыня Вольга прызнаецца, што сведчанне бласлаўлёных сясцёр назарэтанак дадало ёй неверагоднага духоўнага ўздыму, таму што іх ахвяра здзейснілася “не дзесьці далёка, але побач”. “У нас часта лічыцца, што жанчына слабая. Але сёстры мучаніцы сваім подзвігам паказалі супрацьлеглае. Я дагэтуль малюся да бл. Марыі Стэлы і 10 яе паплечніц. І кожны раз мне становіцца лягчэй на душы”, – гаворыць верніца.

Разам з тым, кс. Віталій падкрэслівае, што галоўная духоўная спадчына бласлаўлёных сясцёр назарэтанак не ў мучаніцтве, а ў спосабе служэння: “Манахіні, якія прыбылі ў даваенны час з розных старон у Навагрудак – на той момант не самы каталіцкі горад, – палюбілі мясцовых жыхароў, зжыліся з імі і засталіся вернымі. Яны не так шмат часу служылі ў гэтай мясцовасці, аднак цалкам суперажывалі праблемам людзей і былі гатовыя аддаць за іх жыццё. Для мяне гэта ідэал душпастырства. У тым і ёсць моц Касцёла – каб жыць з людзьмі іх штодзённасцю і застацца з імі да канца”.

С. Даніэля Рагацэвіч CSFN дзеліцца, што таксама моцна ўзрушвалася, калі слухала гісторыі пра бласлаўлёных сясцёр. На той момант яна была студэнткай, і ў пілігрымках хацела знайсці адказ пра пакліканне да манаскага жыцця. “Штораз я задавалася пытаннем, маю яго ці не? Ці змагу быць шчаслівай у чорным габіце, несці людзям радасць у служэнні?” – узгадвае манахіня.

Вырашальным для яе стала сведчанне шматлікіх сясцёр назарэтанак, якія спадарожнічалі пілігрымам падчас шляху ў Навагрудак. Манахіні былі адкрытыя на дыскусіі і просьбы, падаваліся вельмі блізкімі. “Яны ўводзілі нас у дух Назарэта – любові і адданасці, – адзначае с. Даніэля. – Цяпер я разумею, што гэтыя паломніцтвы былі не проста так: сёстры вымалілі маё пакліканне. І я хачу паказваць сваім служэннем, што кожны, хто да нас звяртаецца, можа адчуць сябе, як у сям’і”.

Пілігрымка з Гродна ў Навагрудак арганізоўвалася штогод да пандэміі COVID-19. На дадзены момант яна пакуль не адрадзілася. “Я вельмі сумую. Моцна палюбіла яе, – адзначае спадарыня Вольга. – Гэта была частка майго жыцця. Спадзяюся, яшчэ вернецца…”.

31 ліпеня ў 18:00 на месцы гібелі бласлаўлёных сясцёр мучаніц у Батароўскім лесе адбудзецца св. Імша. У 21:00 у фарным касцёле Перамянення Пана ў Навагрудку распачнецца начное чуванне, якое завершыцца св. Імшой 1 жніўня ў 4:30 – гадзіну расстрэлу сясцёр назарэтанак.

Ліда – Навагрудак

Духоўны плён паломніцтваў да месца мучаніцкай смерці бласлаўлёных назарэтанак натхніў кс. Віталія Сідорку даручыць c. Марыі Стэле і 10 яе паплечніцам новапаўсталую парафію ў Лідзе, дзе ён быў прызначаны пробашчам. Такім чынам, у 2017 годзе паўстала супольнасць вернікаў імя св. Юзафа Рамесніка і бласлаўлёных сясцёр мучаніц з Навагрудка – першая пад такім тытулам у Гродзенскай дыяцэзіі, а таксама ў Беларусі.
“Калі мы стваралі парафію, для мяне было важна, каб існавала сувязь са святымі нашых мясцін, – акцэнтуе ўвагу святар. – Людзям трэба разумець, што святасць – гэта не штосьці ўзвышанае, далёкае, але і, скажам, тое, што некалькі дзесяткаў гадоў таму на гэтай зямлі жылі людзі, якія здолелі праявіць моц веры нават у трагічных абставінах. Інакш, святасць – гэта рэальнасць, у якой можна жыць і сёння”.

У дзень літургічнага ўспаміну бласлаўлёных сясцёр мучаніц у лідскай парафіі ладзяць адмысловае свята. Яно мае просты фармат сямейнай сустрэчы: вернікі збіраюцца на св. Імшу, пасля разважаюць над жыццём сясцёр мучаніц, дзеляцца пачастункам. “Раней падчас Вялікага посту мы прывозілі ў касцёл невялікі крыж з Навагрудка, перад якім сёстры маліліся ноччу напярэдадні сваёй смерці”, – дадае кс. Віталій.

У мінулым годзе з лідскай парафіі ўпершыню вырушыла паломніцтва да месца расстрэлу сясцёр назарэтанак. Ізноў жа, нешматлюднае, цягам двух дзён. Далучаліся да яго і вернікі з бліжэйшых касцёлаў і мястэчак. “Многія не могуць сабе дазволіць вылучыць, напрыклад, пяць дзён на пілігрымку, а вось двухдзённы фармат вельмі спадабаўся людзям. Такую адлегласць амаль кожны можа прайсці”.

Сёлета пілігрымка з Ліды таксама запланавана. Акрамя таго, у Навагрудак вырушае традыцыйная пілігрымка з Новай Мышы (Пінская дыяцэзія), якая ўпершыню была арганізавана ў 1997 годзе.

Ля стыхійнай магілы

На фінішы пілігрымы заходзяць у Батароўскі лес. Спяваючы “З Белай Фары пайшлі долам на Крыжовую дарогу”, паволі крочаць між дрэў да месца расстрэлу сясцёр назарэтанак. Апынуўшыся ля стыхійнай магілы, кладуцца крыжам і некалькі хвілін моляцца ў цішыні.

“У мяне заўсёды калоціцца сэрца ў гэты момант, – узгадвае спадарыня Вольга. – Добра памятаю, як падчас урачыстасцей у лесе зрабілі супольны фотаздымак, і на ім – праменьчык сонца. Здолеўшы прабіцца скрозь гушчу, ён упаў менавіта на Гостыю…”.

Пасля дарогі паломнікі адпачываюць у доме сясцёр назарэтанак у Навагрудку. Але ўжо ў 4:30 раніцы ізноў на нагах. Пакуль горад яшчэ спіць, ахутаны свежасцю і туманам, вернікі падымаюцца ў Белую Фару, каб аддаць пашану с. Марыі Стэле і 10 яе паплечніцам у гадзіну іх мучаніцкай смерці.

“Варта прасіць бласлаўлёных сясцёр, каб заступаліся за беларускія сем’і, – гаворыць с. Даніэля, – каб гэтыя сем’і сапраўды станавіліся Божымі”.

Даведка “Слова Жыцця”

Сёстры назарэтанкі прыбылі ў Навагрудак у 1929 годзе па запрашэнні біскупа Пінскага Зыгмунта Лазінскага. Манахіні ўзялі пад апеку фарны касцёл і заняліся выхаваннем і навучаннем мясцовых дзяцей.

У ліпені 1941 года Навагрудак акупіравалі нямецкія войскі. 31 ліпеня 1942 года адбылася масавая экзекуцыя – былі расстраляны 60 гараджан, уключаючы двух ксяндзоў. Манахіні, выгнаныя з кляштара, жылі пад дахам у мясцовых вернікаў. У ліпені 1943 года сёстры выказалі намер ахвяраваць сваё жыццё за 120 асуджаных на расстрэл, у ліку якіх былі бацькі сем’яў і адзіны ў акрузе святар кс. Аляксандр Зянкевіч. Гестапа замяніла смяротнае пакаранне арыштаваным на прымусовыя работы ў Германіі. Усе, хто быў вывезены, перажылі вайну.

1 жніўня 1943 года, на наступны дзень пасля затрымання, с. Стэла Мардасевіч, с. Канута Хробат, с. Даніэля Юзьвік, с. Сергія Рапей, с. Раймунда Кукаловіч, с. Феліцыта Баравік, с. Геліадора Матушэўская, с. Імэльда Жак, с. Гвідона Церпка, c. Канізія Мацкевіч, с. Барамея Нармантовіч былі расстраляны фашыстамі ў некалькіх кіламетрах ад свайго кляштара. Манахіні беатыфікаваны ў 2000 годзе.

Ангеліна Марцішэўская

У навагрудскім кляштары сясцёр Найсвяцейшай Сям’і з Назарэта сабраны рэчы 11 бласлаўлёных сясцёр мучаніц – экспазіцыя, прысвечаная іх памяці, з’явілася ў 2011 годзе. С. Лаўра Шукеловіч CSFN працяглы час праводзіла экскурсіі ў кляштары, сёння служыць у Гродне. Манахіня разам з іншымі назарэтанкамі актыўна пашырае культ бл. Марыі Стэлы і 10 яе паплечніц, мучаніц з Навагрудка.

– С. Лаўра, чаму было так важна захаваць рэчы, звязаныя з жыццём Вашых папярэдніц, трагічна загінулых падчас ІІ Сусветнай вайны?

– У 2000 годзе ў Рыме адбылася беатыфікацыя с. Марыі Стэлы і 10 яе паплечніц, мучаніц з Навагрудка. Культ стаў пашырацца на тэрыторыі Беларусі: “пайшлі” пілігрымкі, святары сталі прасіць перадаць у касцёлы рэліквіі сясцёр. Мы бачылі патрэбу ў тым, каб паказваць не толькі месцы – касцёл і школу, – дзе служылі сёстры мучаніцы, месца іх расстрэлу, але і рэчы, якімі манахіні карысталіся ў паўсядзённым жыцці.

Для нас тое нямногае, што засталося пасля сясцёр, з’яўляецца вельмі каштоўнай рэліквіяй. І экспазіцыя была створана, каб не толькі мы, назарэтанкі, маглі ўшаноўваць памяць папярэдніц, але і каб пілігрымы, якія прыбываюць у Навагарудак, упершыню альбо ў чарговы раз, маглі ўбачыць і дакрануцца да таго, што было непасрэдна звязана з сёстрамі. Гэта не проста экспанаты, але часцінка іх святасці.

– Якія рэчы захаваліся?

– Ёсць рэчы штодзённага ўжытку: такія, як кухоннае начынне, мэбля, кнігі. Ёсць штосьці з вопраткі сясцёр (напрыклад, чапец, які адна з іх насіла). На экспазіцыі таксама прадстаўлена пакрывала, вырабленае рукамі с. Кануты Хробат. Акрамя таго, захаваліся школьныя фотаздымкі дзяцей з сёстрамі, пасведчанні аб заканчэнні навучання і іншае.

З усіх рэліквій я вылучыла б драўляны крыж з фігурай Езуса. Хоць мы ведаем, што сёстры маліліся, каб Бог прыняў іх ахвяру ўзамен за жыццё асуджаных на смерць, ніхто не думаў, што манахіні будуць расстраляныя. Перад выхадам у аддзяленне гестапа 31 ліпеня с. Стэла дзялілася з кс. Аляксандрам Зянкевічам думкай, што іх, хутчэй за ўсё, вывезуць у Германію на прымусовыя працы, і яны яшчэ вернуцца, каб узяць з сабой неабходнае. Аднак сясцёр не адпусцілі…

Ноч манахіні правялі ў падвале гебіткамісарыята, ужо разумеючы, што іх чакае. Качагар быў сведкам таго, што ўвесь час жанчыны маліліся: адна з іх ляжала крыжам, астатнія стаялі на каленях. На досвітку 1 жніўня сясцёр вывезлі ў Батароўскі лес... А ў падвале застаўся крыж, які быў з манахінямі на працягу ўсёй ночы, усяго іх шляху. Напэўна, для нас гэта самая каштоўная рэліквія, звязаная з ахвярай бласлаўлёных мучаніц.

– Як прадметы экспазіцыі дайшлі да нашых дзён?

– У гісторыі з навагрудскімі мучаніцамі ёсць яшчэ адна сястра – Малгажата Банась, адзіная ацалелая з 12, якая пазбегла арышту і расстрэлу, хоць намагалася пайсці з сёстрамі. Пасля вайны яна жыла ў закрыстыі касцёла, апякуючыся мясцовай святыняй, і, напэўна, некаторыя рэчы захоўвала, а некаторымі карысталася. Манахіня дбала і пра магілу мучаніц, а тым самым – пра памяць аб сёстрах.

Меркавана, некаторая мэбля, што трапіла ў экспазіцыю, магла знаходзіцца ў школе, якую забралі ў Кангрэгацыі. Пасля вайны там быў дзіцячы дом, а затым – дзіцячы садок. Нейкі час будынак пуставаў. Назад да назарэтанак ён вярнуўся ў 1993 годзе, дзякуючы навагрудчанам.

С. Малгажату да моманту смерці даглядала с. Тэрэса Касінская, якая адышла да Пана ў 2024 годзе. С. Тэрэса таксама апекавалася рэчамі загінулых сясцёр.

Дзякуючы ім назарэтанкі ўвогуле працягнулі сваё служэнне ў Навагрудку.

У 2021 годзе папа Францішак ухваліў дэкрэт аб гераічнасці цнот Слугі Божай с. Малгажаты Банась. Молімся аб яе беатыфікацыі, а таксама аб тым, каб прыклад жыцця навагрудскіх мучаніц быў натхненнем для сучасных людзей.

Размаўляла Кацярына Паўлоўская